Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім беру уәзірлігі

бес түрлі формасы
бар:
- бақылаудың фронтал (жаппай) формасында
оқытушы оқушыларға материалдың белгілі бір көлемі бойынша 
сұрақ береді, оқушылар оған қыс-қаша жауап қайтарады. Бұлай сұрау оқушылардың көпшілігін бақылауды қамтамасыз 
етеді және бүкіл кластың белсенділігін арттырады. Бірақ бұл бақылауды оқушылардың білім дәрежесін жан-жақты 
анықтау үшін пайда-лануға болмайды. 
–
бақылаудың топтық формасында
оқушылардың белгілі бір тобы бақылауға алынады. Оқытушы оқушылар 
тобына тапсырма береді, ал олар сол тапсырманы орындайды. Бірақ басқа оқушылар бос отырмайды, олардың орындған 
жұмыстарын бағалау үшін өз үстінде жұмыс істейді, қажет болса топқа көмекке барады. 
–
бақылаудың индивидуал (дербес) формасы
оқушының білімін, іскер-лігін және дағдысын анықтау үшін 
қолданылады. Бақылаудың дербес форма-сында, әдетте, оқушылар класс тақтасының алдында тұрып тапсырманы 
орындайды.
–
бақылаудың комбинацияланған (қиыстырылған) формасы
дербес бақылауды жаппай яки топтық бақылау 
формаларымен қиыстыруды талап етеді. Бұл бақылау көлемі кең болған тақырыпты барлық оқушылардан сұ-райтын 

---

91 
уақытта пайдаланылады. Әр оқушыға жеке тапсырма беріліп, біре-уінен ауызша, ал екіншісінен жазбаша жауап ала 
отырып, бір мезгілде бірне-ше оқушыны тексеруге мүмкіндік болады. 
–
өзін-өзі бақылау формасы
арқылы оқушылар өздерінің оқу материа-лын қай дәрежеде меңгергенін тексереді. 
Бақылаудың бұл формасы психоло-гиялық критерийлерге негізделеді. Оның нәтижелі болуы оқытушының кә-сіптік 
шеберлігіне байланысты болады. 
Оқушылардың оқу қызметін бақылау 
методтары
мыналар: ауызша тек-серу, жазбаша тексеру және практикалық 
тапсырмаларды орындауға негіз-делген тексеру.
Ауызша тексеру. 
Бұл метод
 
білімді бақылау және бағалаудың ең кең та-раған дәстүрлі түрі. Ауызша тексерудің 
мәні сонда, оқытушы оқушыларға үйренілген тақырыптың мазмұнынан келіп шығып сұрақтар береді және оларды жауап 
беруге үндейді. Сөйтіп оқушылардың үлгерім дәрежесін анық-тайды. Оқушылардың білімін ауызша тексеруде сұрақ-жауап 
тәсілін қолдан-ғандықтан, бұл методты кейде 
сұхбат
методы деп те атайды. Ауызша тексе-руде оқытушы өтілген
тақырыпты мазмұнына қарай бірнеше бөліктерге бө-леді де, олардың әрқайсысы бойынша оқушыларға сұрақ береді. 
Тақырыпты түгелдей бір оқушының айтып беруі де мүмкін. Ауызша тексеру арқылы оқушылардың тек білімін ғана емес, 
қай дәрежеде сөйлеуін, ойлауын, қисын-ды пікірлеуін де анықтауға болады. Бірақ ауызша сұрау көп уақытты алады. 
Ауызша тексеруді жазбаша тексерумен бірге жүргізу тиімдірек болады.
Жазбаша тексеру
– оқушылардың білім, дағды және іскерліктерін бақы-лау мен бағалауың ең тиімді методтарының 
бірі болып, олардың творчество-лық қабілеттерін бағалауға жағдай туғызады. Бұл методтың мәні сонда, оқы-тушы 
тақырыпты немесе оқу пәнінің белгілі бір бөлігін өткеннен кейін аз уа-қыттың ішінде барлық оқушыларды бірдей тексере 
алады. Жазбаша тексеру бақылау жұмысы, шығарма, мазмұндама, диктант, зачет т.б. жәрдемінде жү-ргізіледі. Бірақ 
оқытушы мен оқушының арасында тікелей қатынас болмаған-дықтан, ол оқушылардың ойлау процесін бақылай алмайды.