Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
МУХАММАД АЛ-ХОРАЗМИЙ номидаги
ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш
ТАРМОҚ МАРКАЗИ

“Ҳимояга рухсат этаман”

Марказ директори
_________________ Ф.M.Закирова
“_____” ______________ 2020 йил

“Информатика ва ахборот технологиялари” йўналиши тингловчиси

Хожаниязова Серегулнинг
“Симметрик криптотизимлар” мавзуси бўйича Courselab дастурида ўқув курсини яратиш” мавзусидаги


БИТИРУВ-МАЛАКАВИЙ ИШИ
Раҳбар: ф.-м.ф.д. Саъдуллаева Ш.
Тошкент – 2020 й.
АННОТАЦИЯ

Ушбу битирув малакавий ишида олий таълим тизимида симметрик криптотизимлар мавзусини ўқитишда Courselab дастурида яратилган ўқув курсларини фойдаланиш ҳақидаги масалалар кўриб чиқилган. Назарий ва амалий машғулотларда илғор педагогик технологияларни қўллаш усуллари келтирилган.

Ишнинг таркиби: кириш, назарий қисм, илова, хулоса ва адабиётлар руйхатидан иборат.


ANNOTATION

This graduation paper considers problems of using tutorials developed on the basis of Courselab programme in teaching symmetric cryptosistems at higher educational institutions. In theoretical and practical classes’ effective usage of modern pedagogical techniques are described.

The graduation paper consists of introduction, theoretical part, appendix, conclusion and bibliography.


МУНДАРИЖА


КИРИШ

1-БОБ. симметрик криптотизимларнинг назарий асослари. 15
Юқоридаги айтилганлардан хулоса чиқариш мумкин, ҳозир криптографияда криптотизимларни мураккаблаштириш, алгоритмлар мустаҳкамлигини орттириш, шунингдек маълумотлар блоклари ҳажмини камайтириш муаммолари долзарб. Криптографик тадқиқотлар сўзсиз ҳайрон қолдиради ва келажакка муҳим улуш қўшади. Лекин, шуни эътиборга олиш керакки, криптографик алгоритмлар — бу тизим ва протоколларни ишлаб чиқи учун фойдаланиладиган бор йўғи қурилиш блоклари. Криптотизимларда энг катта нозиклик лойиҳалаш ва амалга оширишдаги камчиликлар билан алоқадор. Ҳозирча бу тренд яқин келажакда ўзгаришига асос йўқ, шунинг учун назарий тадқиқотлар билан бирга криптографияни фойдаланадиган инженерлар, лойиҳачилар, тизимни ишлаб чиқувчи ва жорий қилувчиларнинг иш самарадорлигини орттиришга эътибор қаратиш лозим. 31
Ҳозирги кунда криптография ҳар бир шахснинг ҳаётида муҳим ўринга эга. Ҳар бир шахс кунига ҳеч бўлмаганда бир марта маълумотларни шифрланиши билан боғлиқ вазиятга дуч келади. Замонавий криптография тўлиқ математикага асосланган. Криптографияда математика таъқиб қиладиган асосий масала— бу криптографик турғунлик, яъни назарий ва амалий бузишга қарши тура оладиган қобилият. Шундай қилиб, Интернет тизими криптографик тизимларида ишлатиладиган шифрлаш тизимлари (AES, DES, RSA, DSA ва бошқ.) сонлар назарияси ва алгебранинг сўнгги ютуқларини фойдаланади. Уларни бузиш—мураккаб математик масалани ечиш демакдир. 31
Криптография усулларидан иборат баъзи муаммоларни квант криптографиясини ечиши мумкин. Квантли криптография — бу маълумотлар узатишнинг махфий каналларини яратиш учун квант физикаси эффектларини қўллашга имконият берадиган, тадқиқотларнинг нисбатан янги йўналиши. Квант коммуникацияси тизимини амалий реализацияси йўлида бирқатор техник муаммолар келип чиқади. Ҳозирда бирқанча фирмалар квантли криптографиянинг биринчи тижорат тизимларини таклиф қилмоқда. Бундан, квантли тизимлар ҳали оммавий фойдаланишга кириши яқин эмас, лекин улар ҳозир ўта муҳим алоқа каналлари ҳимояси учун фойдаланилиши мумкин. 31
Криптография ва криптоанализни замонавий дунёда разведканинг муҳим формаси деб атамоқда. Улар математик ҳисоблашларга олиб келади. Бу вақтда криптография — бу санъат. Айрим вақтларда у тадқиқот қилаётган объектлар математик қонунларга буйсинмаслиги мумкин ва бунда фараз қилиш ёрдам беради. 32
Криптографияни тадқиқ қилишда янги йўналишлардан бири — шифрларни ёндаги каналлардан, яъни шифрни амалга оширишда «тинглаш» асосида юритиладиган «ғирром» криптоанализдан ҳимоялаш усулларини тадқиқ қилиш. 32
Криптография келажакда фаол ривожланишда давом этиши сўзсиз. Унинг келажакдаги масалаларидан бири — юқори даражали махфийликга эга шифрлашнинг тезкор усулларини ишлаб чиқиш. Бу масала жуда катта ҳажмдаги маълумотлар ўтказиладиган катта миқдордаги алоқа каналлари билан асосланади. [10]. 32