Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги қарақалпақ МӘмлекетлик университети

3.2 Боян өсимлигиниң морфологиясы
Боян өсимлигиниң пақаллары жақсы раўажланған болып, цилиндр 
тәризли формаға ийе. Пақалы ағашланған болып, бийиклиги 150–160 см, 
айырым ўақытлары тоғай шараятында 200 см ҳәм оннан да бийик болыўы 
мүмкин (4, 5-cүўретлер). 
4­cүўрет. Тамыр­пақал қәлемшеден 
егилген боян атызлары.
Өсимлик раўажланыўының 
5­жылы
5­cүўрет. Туқымнан егилген боян 
атызлары. Өсимлик раўажланыўының 
5­жылы
Жапырақлары қурамалы дүзилиске ийе 4–8 жуп жапырақшалардан 
ибарат болып, пақалларда избе-из жайласқан. Жапырақ узынлығы 11 – 18 
см, жапырақшалары мәйек тәризли, эллипс тәризли, жапырақ пластинкасы 
пүтин, түкленген, узынлығы 5 см, ени 2,5 см ди қурайды. Гүллери ақ сыя 
реңли, аталықлары ири. Июнь – август айларында гүллейди, мийўеси 
август- сентябрьде жетиледи. Күшли нектар ажыратыўшы болғанлығы 
себепли, пал ҳәрре ҳәм басқа шыбын-ширкейлерди өзине тартады. 
Мийўеси пискенде ашылмайтуғын, яки пақалы қуўрағаннан кейин 
ашылатуғын собық.
Кейинги ўақытлары аймақ экологиясындағы унамсыз өзгерислер ҳәм 
дәрья суўының там-тарыслығы себепли, аймақларда тәбийий орынларда 
боянзарлықлар майданының кемейип баратырғанлығы бақланбақта. Сол 
себепли, бундай орынларда боян тамыр қорларын анықлап, оларды қазып 
алыў жумысларын режелестирип ҳәм тәртиплестирип, жаңадан тәбийий 
ҳәм егис боянзарлықларды көбейтиў керек болады.

---

– 16 –
IV. БОЯН ӨСИМЛИГИН ЕГИП КӨБЕЙТИЎ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Түрли аймақларда боян өсимлигин мәденийлестириў ҳәм егип 
көбейтиў усылларын жаратыў бойынша илимий изертлеў жумыслары 
алып барылған [6,7,8,9,10,15,20,21,25,26,34]. Бул изертлеўлерде өсимликти 
туқымнан, нәлден ҳәм тамыр пақал кәлемшесинен егип көбейтиу бойынша 
мағлыўматлар берилген. Соның менен бирге, ҳәзирги уақытта, боян 
өсимлигин егип жетистириў ушын кәрхана ҳәм фермер хожалықларына 
егис жер майданлары ажыратып берилмекте.