Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги қарақалпақ МӘмлекетлик университети

4.1 Туқымнан егип көбейтиў усылы
Жерди егисге таярлаў. 
Жерди егисге таярлаўдан алдын топырақ 
шорланыў дәрежесин анықлаў керек. Топырақ шорланыўы жоқары 
болса онда шор жуўыў усыллары алып барылады. Шорды жуўыўда аз 
шорланған жерлерде 2000-3000 м3га; орташа шорланған жерлерде 3500-
4000м3га; күшли шорланған жерлерде 5000-6000м3га суў сарыпланады. 
Топырақ шорын жуўыў жумысларын гүз-қыс айларында алып барған 
мақул. Тегислеп ҳәм суўға қандырып қойылған жерлер егистен алдын 
бурыңғы (ПН-4-35, ПЯ-3-35, ПД-3(4)-35) ямаса Магнум-7240, Магнум 255, 
МХМ-140, ТL-100А тракторларына илдирилген плуглар менен 28-35 см 
тереңликте сүриледи. Ертеден сүрип суўғарылып қойылған майданларды 
егистен алдын чизель-культиваторлар менен сүрип егиўге де болады. 
Кесекли майданлар «Доминатор» маркалы фрезалы культиваторлар 
менен сүриледи, тырма ҳәм мала басылып егиске таярланады. Егиўге 
таярланған жерлерде өсимлик қалдықлары жыйнап алынып, тазаланады.
Туқымды егисге таярлаў.
Боян өсимлигиниң туқымы собық мийўеде 
жайласады, туқымы майда, қабығы қатты (6, 7-сүўретлер).
2­сүўрет. Өсимликтиң туқымы
3­сүўрет. Өсимликтиң собық мийўеси

---

– 17 –
Боян өсимлигиниң туқымын жыйнаў қыйын процесслерден бири 
есапланады. Тәжирийбе жумысларын алып барыў ушын өсимлик мийўеси 
толық жетилискен собық мийўелер жыйналады. Жыйналған собық 
мийўелер 1-2 сутка даўамында ашық ҳаўада кептирилип, кейин ступкада 
езилип ҳәм де туқымлар тазаланып алынады. Туқымларға егистен алдын 
ислеў бериў (жибитиў, скарификациялаў («scarifico» лат. «тырнаў, кесиў»), 
микроэлементлер ҳәм стимулятор препаратлар менен дәрилеў) керек. 
Әсиресе, дәриленген боян туқымларын янтарь кислотасының 0,0035% 
еритпеси менен (1 тонна суўға 35 мг) 24 саат даўамында ығалландырыў 
унамлы нәтийже береди. Алып барылған тәжирийбелерде туқымларға 
егистен алдын ислеў бериў усылларын қолланғанда лаборатория ҳәм дала 
шараятында туқымлардың көгериўшенлигиниң артатуғынлығы белгили 
болды (5-кесте).
5­кесте.