«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
12.2. KONNI ISHLATISHNING TARTIBGA
SOLISH PRINTSIPLARI 
 
Konni ishlatishning 
tartibga solish printsipi
deganda ishlatish ob’ektida 
drenajlash jarayonini boshqarishning bosh yo’nalishli tadbirlaridan biri tushuniladi. 
Turli geologik-geofizik sharoitlarda o’ziga xos tartibga solish printsiplaridan 
foydalaniladi. 
Uyumni ishlatishning tartibga solish printsipi asosan ob’ektning geologik 
xususiyatlariga bog’liq (neftlilik chegaralarining nisbatan bir tekis siljishini 
ta’minlash, uyumning yuqori o’tkazuvchan qismini bo’laklarga «sun’iy kesish» yo’li 
bilan ildamroq ishlatish, ko’p qatlamli ob’ektlarni ishlatishda pastda joylashgan, 
yuqori o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan qatlamni ildamroq ishlatish, neftgazli 
uyumlarni ishlatishda gaz-neft tutash yuzasining 
holatini barqarorlashtirish va h.k.) 
Geologik tuzilishi maydon bo’ylab bir xil 
va uyumni ishlatish tabiiy suv bosimli rejimda 
bo’lgan, neftining qovushqoqligi kam, chegara 
tashqarisiga va ichiga suv bostiriladigan yoki 
uyumi keng tasmasimon bo’laklarga bo’lingan 
(qariyb 4 
km) neft 
12.1-rasm. Tuzilishi bir xil tarkibli 
bo’lgan bir qatlamli ob’ektda 
neftlilik shegarasini bir me’yorda 
uzaytirish
. Neftlilik shegaralari: 1 – 
boshlang’ish, 2 – joriy; 3 – haydash 
quduqlari, 4 – shiqarish quduqlari

---

286 
konlaridagi bir qatlamli ob’ektlar uchun neftlilik chegarasini yoki haydalayotgan suv 
frontini markaziy yig’uvchi quduqlar qatoriga bir me’yorda siljitish printsipi qabul 
qilinishi mumkin (12.1-rasm). 
Haydash quduqlarining suvni bir xilda qabul qila olishligi va chiqarish quduqlari 
debitining bir-biriga yaqinligi sababli qayd etilgan geologik sharoitlarda bunday 
printsipni amalga oshirish mumkin. Neftlilik chegarasining bir me’yorda siljib 
borishi qatlamda neftning eng kam yo’qotilishini ta’minlaydi. Boshqa geologik 
sharoitlarda, ya’ni chegaralarning bir me’yorda siljishining imkoniyati bo’lmagan 
sharoitda neft ko’p yo’qolishi mumkin. 
Bir qatlamli
ob’ektdagi neft qovushqoqligi kam va qatlam har xil jinslardan 
tarkib topgan bo’lsa, unga haydalayotgan suv fronti neftlilik chegarasining bir 
me’yorda tortilish printsipiga erishib bo’lmaydi. Bunga sabab mahsuldorligi yuqori 
va past bo’lgan qatlamlar zonasida joylashgan haydash quduqlarining suv qabul 
qilaolishining va chiqarib oluvchi quduqlar debitining turlicha bo’lishidadir. Hamma 
quduqlar debitini va ularning qabul qilaolishini bir holatga keltirish amalga oshirib 
bo’lmaydigan vazifa hisoblanadi, chunki kam mahsuldor zonalarda joylashgan 
quduqlar debiti va qabul qilaolish qobiliyatini yuqori mahsuldor zonalardagi 
quduqlar darajasiga ko’tarish mumkin emas, ammo ularni yuqori mahsuldor 
zonalardagi quduqlarda chegaralab qo’yish, uyumlarning neft beraolishining 
umuman kamayishiga va ularni ishlatish muddatining cho’zilib ketishiga olib keladi.
Shuning uchun ham qayd etilgan 
geologik sharoitlarda uyumning nisbatan 
mahsuldor uchastkasini zudlik bilan ishga 
tushirishni nazarda tutish, uni tartibga solish 
printsipidan foydalanish maqsadga muvofiq. 
Neftlilik chegarasini (chegara tashqarisiga 
yoki chegara ichkarisi suv bostirishda) yoki
haydalayotgan 
suv 
frontining 
(chegara ichkarisiga suv bostirishda) 
chegarasini ildam siljitish, birinchi 
navbatda uyumni ishlatishni va 
qatlamning 
nisbatan 
mahsuldor 
uchastkalariga suv bostirishni hamda 
chegara suvi yoki haydalayotgan suv bilan uyumni «tabiiy» ravishda kesib, alohida 
bloklarga bo’lib yuborishni ta’minlaydi (12.2-rasm). Mazkur printsipni amalga 
oshirishda haydash quduqlaridan suv haydashni ko’paytirish va yuqori mahsuldor 
zonalarda joylashgan quduqlardan suyuqlikni chiqarib olish orqali «tabiiy kesish» 
jarayoni jadallashtiriladi. Keyinroq «tabiiy kesish» zonalarida suvlangan chiqarish 
quduqlarining bir qismi haydash quduqlariga aylantiriladi. Buning natijasida 
uyumning kam mahsuldor qismlariga kuchli ta’sir etish yo’li bilan zaxiralarni 
chiqarib olish sur’ati oshiriladi.