«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
8.5.5. Gravitatsion rejim 
 
Gravitatsion rejimda neftning qatlam bo’ylab quduq tubiga harakatlanishi 
neftning og’irlik kuchi hisobiga sodir bo’ladi. Bu kuch neft uyumi qatlamning suvli 
qismidan butunlay ajratilganda hamda neftda (erigan yoki erkin) gaz bo’lmaganda 
paydo bo’ladi. Yuqori o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan va juda qiya yotgan 
qatlamlarda bosimli – gravitatsion, yomon kollektorli xususiyatga va bir oz qiya 
yotgan erkin sathli nefti bo’lgan qatlamlarda gravitatsion rejim yuzaga keladi. 
Bosimli 

gravitatsion rejimda, shuningdek, qatlamlarning tik yotishi uning 
pasaygan uchastkalariga neftning harakatlanishini engillashtiradi. Bu rejimda 
qatlamning enkayishi bo’yicha chuqur qazilgan quduqlarda debit va neft beraolishlik 
koeffisienti qiymati yuqori bo’lishi mumkin. Masalan, vilkoks qatlami bo’yicha 
(AQSh, Oklaxoma-siti koni) erigan gaz rejimida ishlayotgan qatlam energiyasining 
8.18-rasm. 
Erigan 
gaz 
rejimida qatlamni ishlatish 
grafigi
. 
A – A – gravitatsion 
rejim. Qolgan shartli belgilarni 
8.15 rasmdan qarang 

---

221 
so’nish lahzasida va gravitatsion rejim boshlanishida neft beraolishlik 23% ni tashkil 
qilgan; qatlamning yuqori kollektorlik xususiyatlari va gravitatsion rejimning qulay 
sharoitlari tufayli yakuniy neft beraolishlik deyarli 50% ga etgan, ya’ni gravitatsion 
rejim hisobiga neftning sanoat zaxiralaridan 27% olingan.
Neftning erkin yuzali gravitatsion rejimi odatda bir oz qiyalanib yotuvchi va 
yomon kollektorlik xususiyatli qatlamlarda kuzatiladi. Bu holda quduqlardagi neft 
sathi odatda qatlamning ustki qismidan pastda bo’ladi. Neft faqat ushbu quduq 
joylashgan zonadagi maydonlardangina oqib keladi, natijada tabiiy «qiyalik» chizig’i 
bilan aniqlanadigan neftning erkin yuzasi hosil bo’ladi. Gravitatsion rejimda neft 
beraolishlik qiymati odatda 0,1-0,2 intervallarda o’zgaradi. 
Chekka suvlar bosimi (suvlar yo’qligida) etarli bo’lmagan neftli qatlamlarda 
uyumni ishlatishning oxirgi bosqichlarida neftni qatlam bo’ylab quduq tubiga 
harakatlantiruvchi yagona omil og’irlik kuchi hisoblanadi, ya’ni qatlamni ishlatishda 
gravitatsion rejimga o’tish kuzatiladi.