Suyuqlar oqimi rejimini aniqlash

---

LABORATORIYA ISHI №1 
SUYUQLAR OQIMI REJIMINI ANIQLASH 
MAQSAD: Ushbu laboratoriya tajribasining maqsadi quvurdagi laminar, o'tish 
va to'liq turbulent oqimlarni ko'rsatish va har bir oqim rejimi qanday 
sharoitlarda sodir bo'lishini aniqlashdir. 
KIRISH 
Tabiatda va laboratoriya tajribalarida oqim ikki xil rejimda sodir bo'lishi 
mumkin: laminar va turbulent. Laminar oqimlarda suyuqlik zarralari qatlamlarda 
harakatlanib, bir-birining ustiga siljiydi va qatlamlar o'rtasida kichik energiya 
almashinuvi sodir bo'ladi. Laminar oqim sekin tezlikda harakatlanadigan 
qovushqoqligi yuqori suyuqliklarda paydo bo'ladi. Turbulent oqim esa, suyuqlik 
bo'ylab katta energiya almashinuvi bilan, tasodifiy harakatlar va suyuqlik 
zarralarining o'zaro aralashishi bilan tavsiflanadi. Ushbu turdagi oqim 
qovushqoqligi past va yuqori tezlikli suyuqliklarda sodir bo'ladi. O'lchovsiz 
Reynolds soni oqim holatini tasniflash uchun ishlatiladi. Reynolds raqamini 
namoyish qilish klassik eksperiment bo'lib, u asta-sekin va barqaror ravishda 
bo'yoqni quvurga kiritish orqali oqim harakatini vizualizatsiya qilishga asoslangan. 
Bu tajriba birinchi marta XIX asr oxirida Osborn Reynolds tomonidan amalga 
oshirilgan. 
LABORATORIYA ISHINI OLIB BORISH USULI 
Oqim harakatining vizualizatsiyasi asta-sekin va barqaror ravishda bo'yoqni 
quvurga kiritish orqali amalga oshiriladi. Oqim holati (laminar, o'tish va turbulent) 
vizual tarzda aniqlanadi va Reynolds sonini hisoblash natijalari bilan taqqoslanadi. 
KERAKLI JIXOZLAR 
Reynolds soni bo'yicha tajriba o'tkazish uchun quyidagi jihozlar kerak bo'ladi: 
• 1-rasmda ko'rsatilgan reynolds sonini aniqlash uchun jixoz, 
• Oqimni o'lchash uchun silindr, 
• Oqimni oqib chiqish vaqtini aniqlash uchun sekundomer 
• Termometr. 
USKUNA TAVSIFI 
Uskunada oqim shisha trubasi(5)ga doimiy suv oqimini ta'minlaydigan 
vertikal bak (3)dan keladi. Ushbu truba orqali suyuqlik sarfini ventil (6) yordamida 
amalga oshiriladi va o'lchash silindri (7) yordamida suyuqlik sarfini o’lchab 
olishimiz mumkin. So’ng Reynolds sonini hisoblash uchun oqim tezligini aniqlash 
mumkin. Bo'yoq idish (1) bak (3) yuqori qismiga o'rnatilgan bo'lib, undan oqim 
sharoitlarini kuzatish uchun suvga ko'k yoki qizil bo'yoq quyilishini kuzatishimiz
mumkin. Bo'yoq oqimi ventili (2) bilan nazorat qilinadi. Bo'yoq naycha (4) 
yordamida oqimga kiritiladi. 
 

---

Ushbu tajribada laminar oqimga kiritilgan bo'yoq aniq chiziq hosil qiladi. 
Molekulyar diffuziya tufayli u suv bilan minimal darajada aralashadi. Quvurdagi 
oqim turbulent bo'lsa, bo'yoq suv bilan tezda aralashib ketadi. Bundan tashqari, 
laminar va turbulent oqimlar o'rtasida o'tish bosqichi mavjud bo'lib, unda bo'yoq 
oqimi aylanib yuradi va vaqti-vaqti bilan aralashishi kuzatiladi. Laminar harakat 
ko'proq kuzatiladi. 
NATIJALAR VA HISOBLAR 
Shisha naychadagi suvning o'rtacha tezligi quyidagi formula bo'yicha topiladi: 





2
785
.
0
d
G
Shisha naychadagi suv rejimi quyidagi formuladan topiladi: 






d
Re
bu erda: G - oqim sarfi, kg / s; 
d - shisha trubaning ichki diametri, m; 

- suvning zichligi, kg/m3 

- suvning qovushqoqligi, Pa

s. 
O'lchov va kuzatishlaringizni yozib olish uchun quyidagi jadvaldan foydalaning. 
№ 
Сув 
сарфи, 
кг/с 
Ҳарорат,
К 
Қовушоқ
лик, Па

с 
Зичлик, 
кг/м
3
Труба
диаметри, 
м. 
Рейнолpдс 
критерийси 
Ҳаракат 
режими