«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
7.1. GAZNING XUSUSIYATLARI 
 
Tabiiy yonuvchi gazlar yer qa’rida alohida uyumlar shaklida uchrab, gaz 
konlarini tashkil etadi yoki neft uyumlari bilan birga uchraydi. Gazning bu turi 
yo’lakay gaz bo’lib, neft bilan birga olinadi. 
Neft gazi S
n
H
2n+2
tarkibli to’yingan uglevodorodlar aralashmasi hisoblanadi. 
Bularga metan, etan, propan, butan mansub. To’yingan uglevodoroddagi metan 
miqdori 98% ni tashkil etadi. Goho gaz tarkibida og’irroq uglevodorodlar 

pentan, 
geksan va geptanning bug’lari ham uchraydi. Kamroq to’yingan uglevodorodlar 
tarkibida shuningdek, karbonat angidrid gazi (SO
2
), azot (N
2
), ozroq miqdorda noyob 
gazlar (geliy, argon, neon), vodorod sulfidi (H
2
S) va shu kabi gazlar bo’ladi. 
Tovar sifati bo’yicha neft gazlari shartli ravishda quruq, yog’i kam va yog’li 
gazlarga bo’linadi. Tarkibi 90% metan, 3-6% og’ir uglevodorodlar, 1,5-3,0% 
karbonat kislotasidan iborat, zichligi havoga nisbatan 0,75 g/sm
3
. 
Yog’i kam gaz tarkibi 73% gacha metan, 22% gacha yuqori uglevodorodlar, 5% 
gacha karbonat kislotasidan iborat. Zichligi havoga nisbatan 0,9-1,0 g/sm
3
. 
Yog’li gaz tarkibi 32-55% metan, 28-68% yuqori uglevodorodlardan iborat. 
Zichligi havoga nisbatan 1,15-1,4 g/sm
3
. 
Sof gaz konlari Gazli (bo’r yotqiziqlarida), Gajak (yura davri ohaktoshlarida), 
Saltanattepa (quyi bo’r davri terrigen yotqiziqlarida), Rossiya Federatsiyasining 
Shebelinka (quyi perm yotqiziqlarida) va boshqa konlarda ochilgan. Bu konlarning 
gazi asosan metandan (93-94,8%) iborat.

---

148 
Uglevodorod gazlari kuchli portlash xususiyatiga ega. Portlash paytidagi yopish 
reaktsiyasi juda tez o’tadi. Uglevodorod gazlarining juda oz miqdori ham havoda 
portlashi mumkin (havo bilan gaz shovqinli aralashma hosil qiladi). Portlashning eng 
past va eng yuqori chegaralari tegishlicha (% da) havo tarkibida metan uchun 5 va 
15, propan uchun 2,4 va 9,5; og’irroq uglevodorodlar bug’lari uchun bunday miqdor 
yanada kam. Neft gazlari kimyo sanoatida va maishiy ehtiyojlar uchun juda qimmatli 
xom ashyo hisoblanadi.