Ozbekistonning

1 Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik
jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. — Toshkent: O'zbekiston N M IU , 2010.
71

---

Aynan ana shu davrda mustaqillikning oldingi yillari mobayni- 
da yaratilgan iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va ma’naviy taraqqiyot 
asoslari zamonaviy tajribalar bilan boyitilib, ularning tadrijiy 
yangilanishiga erishildi. Bu boradagi tadqiqot natijalari shundan 
dalolat beradiki, mustaqillik yillarida 0 ‘zbekistonda ma’navi­
yat taraqqiyoti va unga ta ’sir ko‘rsatadigan omillar samarasini 
oshirish, mamlakatimizda bu sohadagi mavjud tajribani umum- 
lashtirish hamda uni bugungi hayotimizda qo‘llash amaliyoti 
bir-biri bilan uzviy aloqador va o‘zaro bog‘liq jarayon ekanidan 
dalolat beradi.
Bu esa, o‘z navbatida, davlatimiz siyosatida mazkur yo‘nalish- 
da ham insoniyat tomonidan yaratilgan ilg‘or tajribalar va o‘zi- 
ga xos milliy an’analar bilan bog‘liq ma’naviy hayot voqeliklariga 
tayanib ish olib borayotganini ko‘rsatishga xizmat qiladi.
Shu m a’noda, alohida ta’kidlash joizki, mustaqillik yillari­
da OAV soni oshdi, ularning hayotdagi ta’sirchanligi tobora or- 
tib borayotgani, ular butun mamlakatimiz aholisi uchun axborot 
manbai sifatida katta ahamiyat kasb etayotganidan dalolat bera­
di. Shu bilan birga, ular ocz navbatida mamlakatimizda fikrlar 
xilma-xilligi yanada kuchayib, yurtimizda faoliyat yuritayotgan 
har bir OAVning hayotda o‘z o‘rniga ega bo‘lib borayotgani, bu 
sohadagi o'zgarishlar va islohotlarning ma’naviy hayot yangila­
nishiga ta’siri ortayotganini anglatadi.
Bu jihatdan 2000—2015-yillarda davlatning axborot va so‘z 
erkinligini ta’minlash va OAVni yanada taraqqiy ettirish sohasida- 
gi siyosatida bir tomondan, islohotlarning ochiqligini ta’minlaydi­
gan demokratik tamoyillarni so‘zda yoki qog‘ozda emas, amaliy 
hayotda joriy etishga alohida e’tibor qaratilgan bo'lsa, ikkinchi 
tomondan esa bu borada OAVni odamlar o‘z fikr va g‘oyalarini, 
sodir bo‘layotgan voqealarga munosabati va pozitsiyasini erkin 
ifoda etadigan haqiqiy minbarga aylantirish muhim vazifaga ay- 
landi.
Bunda ayniqsa, «Davlat hokimiyati va boshqaruvi organ­
lari faoliyatining ochiqligi to‘g‘risida», «Teleradioeshittirish-
72

---

Ini to‘g‘risida», «Ommaviy axborot vositalarining iqtisodiy asos- 
luri to‘g‘risida», «Ommaviy axborot vositalarini davlat tomonidan 
qo'llab-quvvatlash kafolatlari to‘g‘risida»gi Qonunlarning qabul 
qilinishi hamda «Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida», «Ax­
borot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to‘g‘risida» kabi qator 
qonun hujjatlariga tegishli o‘zgartish va qo‘shimchalar kirilgani 
soha taraqqiyotining huquqiy asoslarini yanada mustahkamladi.
Jamiyat rivojining XXI asr ikkinchi o‘n yilligiga kelib butun 
jahon miqyosida kechayotgan globallashuv jarayonlari tasavvuri- 
mizdagi «Ommaviy axborot vositasi» degan tushunchani butunlay 
o'/gartirib yubormoqda, xilma-xil kompyuter texnikasi, internet 
tizimi, telekommunikatsiya vositalari orqali aholiga mafkuraviy 
ta’sir o‘tkazishning turli usullari va yo‘llari qo‘llanmoqda. Jamiyat 
hayotiga salbiy ta’sir ko‘rsatayotgan «ommaviy ma’naviyat» niqo- 
bi ostida aholining keng qatlamlari, ayniqsa, yoshlarning qalbi 
va ongini egallashga qaratilgan axborot oqimi va axborot xuruj- 
larining soni va salmog‘i ortmoqda. Ular bilan bog‘liq tahdid- 
lar turli xil qiyofada namoyon bo‘lmoqda. Ko‘plab mutaxassislar 
la’kidlaganidek, bugungi kundagi axborotlashgan jamiyat bar­
po etishning eng nozik muammolaridan biri — axborot xavfsiz- 
ligi masalasi nihoyatda jiddiy masalaga aylanib bormoqda. Bun- 
day sharoitda nafaqat ba’zi OAV dunyoda ro‘y berayotgan keng 
kolam li globallashuv ta’sirida milliy qadriyatlarimiz va ma’navi- 
yatimizga yot va begona g‘oyalarni beixtiyor tarqatib qo‘yishdan 
ehtiyot bo‘lishlari davr talabidir. Bunda ham ogoh va hushyor 
bo‘lish, mamlakatimiz m anfaatlarini himoya qilish muhim ijti- 
moiy-siyosiy zaruriyat va yuksak mas’uliyat ekanini unutmaslik 
lozim.
Ana shunday dolzarb masalalarni qamrab olgan OAV hamda 
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasini yanada rivoj­
lantirish esa ushbu yo‘nalishda yetuk mutaxassislarni tarbiyalash, 
zamonaviy kadrlar tayyorlashni taqozo qilishi tabiiy. Bu bora- 
da 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005-yil 2-iyundagi 
PQ-91-sonli «Axborot texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash
73

---

tizimini takomillashtirish to‘g‘risida»gi Qarori *ga muvofiq Tosh­
kent axborot texnologiyalari universiteti (TATU) va uning Sa- 
marqand, Farg‘ona, Urganch, Nukus va Qarshi filiallari tashkil 
etilgani buning yaqqol misolidir. Keyingi yillarda TATUning ax- 
borot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasi kadrlar tayyorlash 
bo‘yicha yetakchi oliy ta’lim dargohiga aylangani ham fikrim izni 
isbotlaydi.
M amlakatimizda axborotlashgan jamiyat barpo etilayotgan 
davrda uni eng rivojlangan davlatlar darajasiga ko‘tarish bun- 
day yetuk kadrlarning tizimli tayyorlanishi davlatimizning ij- 
timoiy-siyosatida bugungi davr talabi hisobga olinayotganidan 
dalolat beradi. Bularning barchasi ma’naviy hayotda OAV ro- 
lining ortib borishi bilan bog‘liq serqirra jarayonning mamlaka­
tim izda axborotlashgan jamiyatga o‘tishi, bu sohada zamonaviy 
axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalari bilan bog‘liq inno- 
vatsion usullar va vositalarning ahamiyati yanada oshayotganini 
ko'rsatadi. Bu esa o‘z navbatida, haqiqiy «to‘rtinchi hokimiyat», 
ya’ni tom ma’noda mustaqil va demokratik matbuotning shakl­
lanishi ham da matbuot va so‘z erkinligini ta’minlashga yordam 
beradi.
OAVning 2000-yildan keyingi jamiyatimiz rivoji bilan aloqa- 
dor masalalar va ular bilan bog‘liq tamoyillar va omillarining xil- 
ma-xil shakllarini, uning mohiyati va mazmuni tahlilini yanada 
davom ettirish mumkin. Ammo biz bu sohadagi masalalarning 
barcha jihatlarini ko‘rib chiqishni vazifa qilib qo‘ymaganmiz, al- 
batta. Bundagi asosiy intilish OAVlarning ma’naviyat bilan bog‘liq 
aloqasini tushunishdagi eng asosiy, muhim jihatlarni aks ettirish- 
dan iboratdir.
Pirovard natijada bunday jarayonlar jamiyat ma’naviy hayoti 
o‘zgarishlar dinamikasiga nihoyatda ijobiy ta ’sir ko‘rsatadi. Ayni