O‘zbekistonning xalqaro tashkilotlar va xorijiy mamlakatlar bilan iqtisodiy-siyosiy aloqalarining o‘rnatilishi va rivojlanishi

• 
  Asosiy vazifalarning biri sifatida ishlab chiqarishni kengaytirish, jahon andozalari darajasidagi mahsulotlar ishlab chiqarish, ularning raqobatbardoshligini oshirish belgilandi.
  

• 
  Bu vazifalarni hal etish qo‘shimcha kapital mablag‘larni, birinchi navbatda, chet ellik investorlarni jalb qilishni talab etar edi. Shu munosabat bilan 1998 yil aprelda mamlakat parlamenti tomonidan yangi hujjatlar – “Chet el investitsiyalari to‘g‘risida”gi hamda “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonunlari qabul qilindi. Bu hujjatlar O‘zbekiston iqtisodini rivojlantirish va chet el investitsiyalari oqimini rag‘batlantirish yo‘li bilan uning jahon iqtisodiy tizimiga integratsiyalashuviga ko‘maklashish, shuningdek, xorijning moliyaviy, moddiy, intellektual va boshqa resurslaridan, zamonaviy chet el texnologiyasi va boshqaruv tajribalaridan oqilona foydalanishga qaratilgan edi. Bu hujjatlar va amalga oshirilgan ishlar islohotlarimizga ijobiy natijalar berdi.
  

• 
  Respublikada mustaqillik yillarida Vazirlar Mahkamasi huzurida investitsiyalarga ko‘maklashish muassasalari – chet el investitsiyalari bo‘yicha agentlik, tovar ishlab chiqaruvchilar va tadbirkorlar palatasi, Lizing kompaniyasi tashkil etildi. Respublikamizda xorijiy investitsiyalarni jalb etish uchun imtiyozlar tizimi, ular uchun imtiyozli soliqlar joriy etildi. Ustav fondida chet el sarmoyasining ulushi 30 foizdan oshiq bo‘lgan qishloq xo‘jalik mahsulotlari, iste’mol buyumlari ishlab chiqaradigan korxonalar ro‘yxatdan o‘tgan kundan boshlab 2 yil davomida soliq to‘lashdan ozod qilindilar. Bunday imtiyozlar mustaqil yurtimizga xorijlik investitorlarning kirib kelishini kuchaytirdi.
  

• 
  Shuni alohida ta’kidlash lozimki, davlatimiz rahbarining xorijiy davlatlarga qilgan tashriflarida, xorijiy davlatlar rahbarlarining mamlakatimizga qilgan tashriflari chog‘ida imzolangan hujjatlar va kelishuvlarda o‘zaro iqtisodiy hamkorlik hamda jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuv masalalari muhim o‘rinni egalladi.
  

• 
  O‘zbekiston Prezidenti 1993 yilning aprelida jahonning rivojlangan davlati-Germaniyaga tashrif buyurgan edi. Jahon siyosatdonlari, jurnalistlar I.Karimov bunday boy mamlakatga moddiy yordam so‘rab keladi, deb faraz qilishayotganda Prezident samolyot pillapoyalaridayoq savollarga: “Men O‘zbekistonni (bu xalqqa) tanitgani keldim, O‘zbekiston hech kimdan sadaqa so‘ramaydi, faqat tengma-teng hamkorlikka tayyor”, - deb javob berganida jurnalistlar hayratda qolgan edi.
  

• 
  O‘zbekiston Prezidentining Yevropaning Davos shahrida har yili o‘tadigan jahon iqtisodiy anjumanida ishtirok etishi va anjumanda so‘zlagan nutqlari uning ishtirokchilarini, davlat va hukumat boshliqlarini, xalqaro moliya tashkilotlari, yirik banklar va kompaniyalarning rahbarlarini, qolaversa jahon biznesmenlarini O‘zbekiston bilan, uning salohiyati bilan tanishtirib borishi ham mamlakatimizning Yevropa mamlakatlari bilan hamkorligini yangi bosqichga ko‘tardi. 1996 yildagi Yevropa Ittifoqi Kengashi bilan O‘zbekiston o‘rtasida sheriklik va hamkorlik bitimining imzolanishi O‘zbekistonning savdo tashkilotiga qo‘shilishiga yo‘l ochib berdi.
  

• 
  Mamlakatimiz uchun imkon bergan bu yo‘l Prezidentimizning Davosda har yili o‘tadigan iqtisodiy anjumanida ishtirokidan boshlangan edi.
  

• 
  O‘zbekiston davlati va uning rahbarining amalga oshirgan ishlari tufayli mustaqillikning birinchi 10 yilligidayoq mamlakatimizning eksport, import imkoniyatlari, tashqi savdosi, moliyaviy, iqtisodiy imkoniyatlari sezilarli darajada jonlandi.
  

• 
  Agar 1994 yilda O‘zbekistonning tashqi savdo oboroti 5053,3 million AQSH dollarini tashkil etgan bo‘lsa, 1999 yilda bu ko‘rsatkich 6346,5 mln. Amerika dollariga yetdi. Bunda O‘zbekistondan eksport qilinadigan tovarlar orasida paxta tolasi, rangli metallar va ulardan tayyorlangan buyumlar, neft va neft mahsulotlari, qora metallar, to‘qimachilik mahsulotlari salmoqli o‘rinni egallagan bo‘lsa, xorijiy mamlakatlardan import qilingan tovarlarning asosiy qismini texnologiya va uskunalar, asboblar va optik apparatlar, asl metallardan tayyorlangan buyumlar, elektrotexnika jihozlari va texnik ishlab chiqarishga mo‘ljallangan mahsulotlar tashkil etdi.
  

• 
  Xorijiy davlatlar bilan savdo-iqtisodiy jihatdan o‘zaro hamkorlikda G‘arbiy Yevropa mamlakatlari (Yevropa Ittifoqi – (YEI) mamlakatlari), AQSH, Yaponiya va Janubiy Koreya asosiy o‘rin tutishi tasodifiy emas. Jumladan, agar O‘zbekistonning YEI mamlakatlari bilan tovar ayriboshlashi 1992 yilda 546,8 mln. AQSH dollarini tashkil etgan bo‘lsa, 1999 yilga kelib 1464,2 mln. Amerika dollariga yetdi. O‘zbekiston va AQSH o‘rtasidagi bunday ko‘rsatkichlar 1998 yilda 181 mln. dollardan iborat bo‘lgan bo‘lsa, 1999 yilda Yaponiya bilan 172,5 mln. va Janubiy Koreya bilan 526,8 mln. AQSH dollarini tashkil etdi.
  

• 
  O‘zbekistonda ko‘p tarmoqli infrastrukturaga ega qudratli iqtisodiy salohiyatning, xalqaro me’yorlarga muvofiq keluvchi ishonchli huquqiy asos va ijtimoiy-siyosiy barqarorlikning mavjudligi respublikamizda dunyoning mashhur chet el kompaniya va firmalari o‘z vakolatxonalarining ochishlariga ham imkoniyat yaratdi.
  

• 
  O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra bu yillarda O‘zbekistonda 360 dan ortiq xorijiy firma va kompaniyalarning vakolatxonalari ro‘yxatga olindi. Ular – “Mersedes-Bens”, “Tissen”, “Simmens”, “Salamandr” (Germaniya); “Teknip”, “Tomson”, “Buig”, “Alkatel” (Fransiya); “Svedala Indastri AB” (Shvesiya); “Nyumont Mayning”, “Boing”, “Keys”, “Koka-kola” (AQSH); “Mitsubisi”, “Mitsui”, “Sumitomo”, “Toyota” (Yaponiya); “DEU”, “Samsung” (Janubiy Koreya) va boshqalar.
  

• 
  Respublikada xorijiy mamlakatlarning bu kabi dunyoga mashhur kompaniyalarning faoliyat ko‘rsatishi ilg‘or texnologiyalarni joriy etish va qo‘shma korxonalarni tashkil qilish yo‘li bilan O‘zbekiston iqtisodining ustuvor yo‘nalishlarini shakllantirish va rivojlantirish vazifalarini muvaffafiyatli hal etish imkonini berdi. Misol uchun, ularning qo‘llab-quvvatlashi tufayli respublikada qo‘shma korxonalarning soni 1991 yilda 200 tani tashkil etgan bo‘lsa, 1999 yilga kelib 3554 taga yetdi. Ular orasida “O‘zplastital” o‘zbek-italyan, “O‘zbat” o‘zbek-britan, “O‘zsalamandr” o‘zbek-german, “Teknip” o‘zbek-fransuz, “O‘zkeys traktor”, “O‘z Koming Motor”, “O‘z Eksayd” o‘zbek-amerika, “Agama” o‘zbek-yapon korxonalari bor.
  

• 
  1994 yilda respublikaga 640 million AQSH dollari miqdorida investitsiya kreditlar berish to‘g‘risida xalqaro moliya muassasalari va xorijiy sarmoyadorlar bilan tuzilgan bitimlar asosida Amerikaning “Nyumont-Mayning” kompaniyasi bilan hamkorlikda oltin qazib oladigan “Zarafshon-Nyumont-Mayning” qo‘shma korxonasi qurilib ishga tushirilgan edi.
  

• 
  Shu joyda zamonaviy o‘ta qulay yengil avtomashinalar va radioelektron apparaturalar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan va respublikada sanoatning yangi tarmog‘i paydo bo‘lishiga imkon yaratgan “O‘z DEU Avto” va “O‘zDEU elektronika” o‘zbek-koreya qo‘shma korxonalari mamlakatimizda alohida o‘rin tutishini ham aytib o‘tmoq lozim.
  

• 
  Moliyaviy siyosat sohasida ham sezilarli yutuqlarga erishildi. O‘zbekistonning Xalqaro valyuta fondi (XVF), Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki (XTTB), Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YETTB), Osiyo taraqqiyot banki (OTB) va boshqa chet el moliyaviy institutlarining teng huquqli a’zosi bo‘lganligi, ularning qarz va kreditlari O‘zbekiston iqtisodini yetakchi tarmoqlarini tiklash va yuksaltirishga muhim hissa qo‘shdi. Jumladan, O‘zbekiston 1992 yilda a’zo bo‘lgan Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki umumiy qiymati milliard dollardan ortiqni tashkil etgan 14 ta loyihani amalga oshirish uchun mamalakatimiz iqtisodiga 578,6 mln. AQSH dollari miqdorida sarmoya ajratdi. 1999 yilning oxirida esa YETTB mamlakatimizga 15 mln. va 40 mln. AQSH dollaridan iborat ikkita kredit ajratish haqida qaror qabul qildi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan ularning birinchisi – kichik va o‘rta korxonalarni moliyalashtirish bo‘yicha loyihalarni amalga oshirishni jadallashtirish uchun O‘zsanoatqurilish bankiga berilgan bo‘lsa, ikkinchisi esa “O‘zbekiston temir yo‘llari” aksionerlik kompaniyasiga berildi.
  

• 
  O‘zbekiston iqtisodiyoti rivojida Osiyo taraqqiyot banki (OTB)ning yordami ham muhim o‘rin tutmoqda.
  

• 
  Mamlakatimiz 1995 yildan OTBning teng huquqli a’zosidir. O‘zbekiston Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligining ma’lumotlariga ko‘ra, o‘tgan davrda O‘zbekistonga ajratilgan jami kreditlar soni 1,3 milliard Aqsh dollari, xususan, texnik ko‘maklashish doirasida ajratilgan kreditlar jami 60 million dollardan oshgan.
  

• 
  O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 30 aprelda qabul qilingan Osiyo taraqqiyot banki bilan hamkorlikni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi qaroriga muvofiq, ushbu moliya instituti bilan ko‘plab yo‘nalishlar bo‘yicha o‘zaro manfaatli hamkorlik amalga oshirilmoqda.
  

• 
  2006 yilning martida OTB tomonidan O‘zbekiston bilan hamkorlikning 2010 yilgacha mo‘ljallangan navbatdagi strategiya va dasturi tasdiqlandi. Unga ko‘ra, mamlakatimiz uchun ustuvor iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda 16 ta yangi loyiha ishlab chiqilib, hayotga tadbiq etila boshlandi.
  

• 
  OTB tomonidan eng yirik loyihalardan biri – qiymati 300 million AQSH dollarilik “Suv ta’minoti va kanalizatsiya sohasida multitranshli moliyalash dasturi” loyihasi ma’qullandi.
  

• 
  2009 yilning oxirida OTBning transport va transport kommunikatsiyasi sohasida moliyaviy yordam ko‘rsatish dasturini tayyorlash va sharhlash bo‘yicha missiyasi O‘zbekistonga tashrif buyurib, O‘zbekiston avtomagistralini rivojlantirish uchun 75 million dollardan ortiq mablag‘ ajratdi.
  

• 
  Investitsiyaviy siyosat sohasida ham tub o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Mamlakatda qabul qilingan chora-tadbirlar natijasida mustaqillik yillarida O‘zbekistonga kiritilgan chet el investitsiyalarining umumiy hajmi 1998 yilning aprelidagi ma’lumotlarga ko‘ra taxminan 8 milliard AQSH dollarini tashkil etdi. O‘z navbatida, ularning yillik o‘zlashtirilishi o‘rtacha 1 milliard dollarga yetdi. 1999 yilga kelib esa, respublika rahbariyati tomonidan ko‘rilgan keyingi chora-tadbirlar natijasida iqtisodning ustuvor tarmoqlarida 1324 mln. AQSH dollaridan ortiq chet el investitsiyasi o‘zlashtirildi.
  

• 
  Investitsiya sohasidagi mazkur olg‘a siljishlarga qaramay, O‘zbekiston tashqi iqtisodiy faoliyatida hali o‘z yechimini topmagan bir qator muammolar mavjud edi.
  

• 
  Bularning barchasini e’tiborga olgan holda, Islom Karimov islohotlarning navbatdagi bosqichi uchun respublika tashqi iqtisodiy faoliyatining g‘oyaviy asoslarini ishlab chiqdi. Bu g‘oyalar Prezidentning ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasida va Idoralararo muvofiqlashtiruvchi kengash majlislarida islohotlarning borishi va investitsiyalar bo‘yicha qilgan ma’ruzalarida o‘z aksini topdi.
  

• 
  Shuningdek, tashqi iqtisodiy faoliyatdagi respublikamizning muhim vazifalari Yurtboshimizning “O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda” asarida aniq ko‘rsatib berildi.
  

• 
  I.A.Karimov asarlari va nutqlarida yangi bosqichda quyidagi vazifalar va tamoyillar belgilab berildi:
  

• 
  olg‘a siljishimizning asosi va kafolati sifatida iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish va liberallashtirish;
  

• 
  O‘zbekiston iqtisodining jahon iqtisodiy tizimiga integratsiyalashuvi, tashqi iqtisodiy aloqalarni kengaytirish va mustahkamlash, mamlakat iqtisodiga chet el investitsiyalarini faol jalb etish uchun barcha zarur sharoitlarni yaratish.
  

• 
  Yangi davr kun tartibiga qo‘yilayotgan vazifalardan ko‘rinib turibdiki, respublikaning jahon iqtisodiy tizimiga integratsiyalashuvisiz, tashqi iqtisodiy aloqalarni kegaytirmay turib va eng muhimi, chet el kapitalining ishtirokisiz O‘zbekiston iqtisodining istiqboldagi barqaror rivojlanishini ta’minlash mumkin emas edi. Shuning uchun ham Islom Karimov: “Biz tashqi iqtisodiy faoliyatning jahonda qabul qilingan ma’rifiy shakllariga tezroq o‘tishimiz...”1 lozim deb aniq-ravshan ta’kidlagan edi.
  

• 
  Prezident tomonidan o‘ylangan g‘oyalarni amalga oshirish maqsadida qisqa fursatda yangi tahrirdagi “O‘zbekiston Respublikasining tashqi iqtisodiy faoliyati to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni ishlab chiqildi va ikkinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi sessiyasida (2000 yil, may) qabul qilindi. Unga tashqi iqtisodiy faoliyatni liberallashtirish jarayonlarini o‘zida aks ettiruvchi yangi qoidalar kiritildi.
  

• 
  Tashqi iqtisodiy faoliyatning xorijiy hamkorlar bilan o‘zaro manfaatli iqtisodiy hamkorlik o‘rnatish va uni rivojlantirishga yo‘naltirilgan harakat ekanligidan kelib chiqib, yangi qonunda tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishning asosiy shakllari aniq ko‘rsatilgan. Ular – xalqaro iqtisodiy va moliyaviy hamkorlik; tashqi savdo faoliyati, chet el investitsiyalarini jalb etish va tashqi investitsion faoliyat edi.
  

• 
  Davlatimiz va uning rahbari tomonidan qilingan sa’y harakatlar natijasida mustaqilligimizning ikkinchi o‘n yilligi davrida xorijiy davlatlar, tashkilotlar bilan o‘zaro hamkorliklar yanada kengaydi.
  

• 
  Bu borada O‘zbekiston Koreya Respublikasi bilan turli sohalardagi hamkorliklarini ibratli misol sifatida ko‘rish mumkin.
  

• 
  O‘zbekiston va Janubiy Koreyaning savdo-iqtisodiy, sarmoyaviy va moliyaviy-texnikaviy hamkorligi ikki tomonlama munosabatlarni mustahkamlashda muhim omil sanaladi va ulkan istiqbollarga egadir. Tomonlar tog‘-kon sanoati, neft va gaz, neft va kimyo, qurilish, avtomobilsozlik, to‘qimachilik, qishloq xo‘jaligi tarmoqlarida, shuningdek, yuqori texnologiyalar sohasida sarmoyaviy hamkorlikni yanada kengaytirishdan manfaatdordirlar.
  

• 
  1992 yilda imzolangan Savdo bitimiga ko‘ra, mamlakatimiz o‘rtasida mumkin qadar qulaylik berish rejimi o‘rnatilgan. Koreya Respublikasi O‘zbekistonning tashqi savdo bo‘yicha sheriklari orasida yetakchi o‘rinlardan birini egallaydi.
  

• 
  2010 yilda ikki tomonlama tovar aylanmasi hajmi 2009 yildagiga nisbatan 31,5 foizga o‘sib, 1 milliard 614 million 700 ming AQSH dollarini tashkil etdi.
  

• 
  O‘zbekistondan Janubiy Koreyaga transport, sayyohlik va kommunikatsiya xizmatlari, paxta tolasi, oziq-ovqat mahsulotlari, mashina va asbob-uskunalar eksport qilinadi. Koreya Respublikasidan esa kimyoviy mahsulotlar va plastmassa, qora metallar, transport, konsultativ va kommunikatsiya xizmatlari, oziq-ovqat, neft mahsulotlari, mashina hamda asbob-uskunalar import sifatida olinadi.
  

• 
  1994 yildan buyon savdo-iqtisodiy sohada hamkorlik qilish bo‘yicha O‘zbekiston-Janubiy Koreya qo‘shma qo‘mitasi faoliyat yuritib kelmoqda.
  

• 
  Koreya Respublikasi tomonidan O‘zbekiston iqtisodiyotiga kiritilayotgan sarmoyalar hajmi 5 milliard AQSH dollariga yetdi, shu jumladan, ushbu mablag‘ning 2 milliard AQSH dollaridan ziyodi o‘zlashtirildi.
  

• 
  Ikki tomonlama hamkorlikning istiqbolli yo‘nalishlaridan biri “Navoiy” erkin industrial-iqtisodiy zonasi doirasidagi loyihalarni amalga oshirish hisoblanadi. Erkin industrial-iqtisodiy zona va yuk tashish bo‘yicha dunyoda yetakchi kompaniyalardan biri – “Korean Eyr” tomonidan boshqarilayotgan Navoiy shahar aeroportidagi logistika markazi imkoniyatlarining birlashtirilishi yuqori daromadli mahsulotlar ishlab chiqarilishining rivojlanishiga hamda aviatsiya, avtomobil va temir yo‘ldan foydalangan holda amalga oshiriladigan yuk tashishning multimodal tizimi orqali tayyor mahsulotning dunyo bozoriga tez yetkazib berilishiga alohida imkoniyat yaratdi.
  

• 
  O‘zbekiston Respublikasi va Koreya Respublikasi o‘rtasidagi hamkorlikning yana bir muhim yo‘nalishi, bu – mavjud sanoatni yangilash hamda modernizatsiya qilish maqsadida mamlakatimizga yuqori investitsiya texnologiyalarining jalb etilishi bilan bog‘liq istiqbolli loyihalar sanaladi.
  

• 
  Ikki tomonlama hamkorlikni faollashtirishda yurtimizdagi Surgil koni negizida Janubiy Koreyaning yetakchi kompaniyalari bilan birgalikdagi konsorsium asosida ustyurt gaz va kimyo majmuasini qurish bo‘yicha qo‘shma loyihani amalga oshirish ham muhim ahamiyat kasb etadi.
  

• 
  Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasida Koreya Respublikasining mablag‘i ishtirokida 360 ta korxona faoliyat yuritmoqda, ularning 59 tasi yuz foiz Janubiy Koreya mablag‘i asosida ish olib bormoqda. Ushbu korxonalar, asosan, savdo, yengil sanoat, tog‘-kon sanoati, kimyo, oziq-ovqat sanoati, mashinasozlik va metallni qayta ishlash, uy-joy-kommunal xo‘jaligi, sog‘liqni saqlash, sayyohlik va xizmat ko‘rsatish sohalariga ixtisoslashtirilgan. O‘zbekiston Respubliksining Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligida 84 ta Koreya Respublikasi kompaniyalarining vakolatxonalari ro‘yxatdan o‘tgan.
  

• 
  O‘zbekiston Janubiy Koreya bilan hamkorlik qilish doirasida yuqori qo‘shimcha qiymatga ega bo‘lgan eng ilg‘or ilmiy yutuqlarni o‘zida mujassam etgan texnologiyalar asosida mahsulot ishlab chiqarishni o‘zlashtirdi va avtomobil ishlab chiqaruvchi davlatlar safiga kirdi.
  

• 
  Koreya Respublikasi hukumatining texnik yordami doirasidagi hamkorlik Koreya xalqaro hamkorlik agentligi (KOIKA) orqali faol rivojlanmoqda. Bugungi kunda KOIKA dasturi bo‘yicha O‘zbekiston vazirlik va idoralarining 1240 nafardan ziyod vakillari Koreya Respublikasida amaliyot o‘tab qaytishdi.
  

• 
  Ikki mamlakat o‘rtasidagi madaniy-gumanitar sohadagi hamkorlik ham muvaffaqiyatli tarzda rivojlanmoqda. Xususan, o‘zaro hamjihatlikni mustahkamlash maqsadida gumanitar, ta’lim, sayyohlik va sport sohasidagi hamkorlikni kengaytirish, shuningdek, Toshkent shahrida Seul bog‘i (park)ni tashkil etish to‘g‘risidagi kelishuvga erishilgan.
  

• 
  Keyingi yillarda O‘zbekistonning Yaponiya bilan iqtisodiy hamkorliklari ham yanada kengaymoqda.
  

• 
  Yaponiya iqtisodiy rivojlanish darajasiga ko‘ra, jahonda uchinchi o‘rinda turadi. U sanoati yuqori rivojlangan davlatdir. O‘zbekiston – iqtisodi jadal rivojlanib borayotgan, yaqin va uzoq xorijiy mamlakatlar bilan har tomonlama hamkorlikni mustahkamlash uchun ulkan salohiyatga ega bo‘lgan mamlakat.
  

• 
  O‘zbekiston bilan Yaponiya o‘rtasida siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy-gumanitar sohalarda mustahkam va o‘zaro ishonchga asoslangan munosabatlar bugungi kunda jadal sur’atlar bilan rivojlanmoqda.
  

• 
  O‘zbekiston va Yaponiya mashinasozlik, neft-kimyo, to‘qimachilik, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, turizm, transport va qurilish mollarini ishlab chiqarish sohalarida ulkan salohiyatga ega.
  

• 
  Yaponiya bilan hamkorlik yo‘nalishlari, ayniqsa, yuqori texnologiyalar sohasidagi hamkorlikning kengayishiga xizmat qilmoqda.
  

• 
  O‘zbekiston va Yaponiya hamkorligining yanada musthkamlanishida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning 2011 yil fevral oyida Yaponiyaga rasmiy tashrifi muhim ahamiyat kasb etdi. Tashrif chog‘ida imzolangan qo‘shma bayonot ikki o‘rtadagi hamkorlikni yanada kengayishiga imkon yaratdi.
  

• 
  Ma’lumki, ikki davlat o‘rtasidagi hamkorliklar mustaqilligimizning dastlabki yillaridayoq boshlangan edi. Bular savdo-sotiq, sarmoyalar, terrorizm va giyohvand moddalarning tarqalishiga qarshi kurash, atrof-muhit muhofazasi kabi ko‘plab sohalardagi muvaffaqiyatli hamkorliklardir.
  

• 
  1994 yilda tuzilgan iqtisodiy hamkorlik bo‘yicha O‘zbekiston-Yaponiya va Yaponiya-O‘zbekiston qo‘mitalari, 2004 yilda tuzilgan “Markaziy Osiyo va Yaponiya” ko‘p tomonlama muloqoti kabi hamkorliklar ham samarali davom etmoqda.
  

• 
  O‘zbekiston kompaniyalarining “Mitsui”, “Mitsubisi”, “Itochu”, “Marubeni” va boshqa ko‘plab korporatsiyalar bilan faol hamkorligi natijasida mamlakatda bir qator yirik infratuzilmaviy loyihalar amalga oshirilmoqda.
  

• 
  2011 yilgi tashrif yakunida qabul qilingan Qo‘shma bayonotda foydali qazilma konlarini o‘zlashtirishdan tashqari, siyosiy, iqtisodiy sohalarda va global vazifalarni hal etishda hamkorlik qilish ko‘zda tutilgan. Yaponiyaning moliyaviy va texnikaviy ko‘magi asosida O‘zbekistonda ta’lim, sog‘liqni saqlash va infratuzilmani rivojlantirish kabi boshqa ko‘plab ijtimoiy-iqtisodiy tarmoqlar ham hamkorlik sohalarini tashkil etadi. Qo‘shma bayonotda, shuningdek, savdo-sotiqni rivojlantirishga ko‘maklashish, O‘zbekiston Respublikasiga Yaponiya sarmoyasini jalb etish, hamda Qarshi-Termez markazlarini birlashtirgan temir yo‘lni elektrlashtirish masalasi ham alohida urg‘u berilgan.
  

• 
  Mustaqillik yillarida O‘zbekistonning Xitoy bilan iqtisodiy hamkorliklari ham yanada kengaymoqda.
  

• 
  Ayni paytda moliyaviy hamkorlik doirasida Xitoy hukumatining foizsiz va uzoq muddatli imtiyozli kreditlari, Eksimbankining eksport kreditlari hisobidan ko‘plab loyihalar amalga oshirilmoqda. Xitoy hukumatining SHHTga a’zo mamlakatlar uchun ajratgan kredit liniyasi doirasida O‘zbekistonda infratuzilmani rivojlantirishga doir yigirmaga yaqin loyiha ko‘rib chiqilgan bo‘lib, ularning umumiy qiymati 600 million AQSH dollaridan oshadi. Umuman, XXRning imtiyozli kreditlari hisobiga O‘zbekistonda amalga oshirilgan loyihalar qiymati 127 million AQSH dollariga, hozirgi kunda o‘zlashtirilayotgan kreditlar hajmi esa 547 million dollarga teng.
  

• 
  Sarmoyaviy hamkorlikning ham ko‘lami keng. Bu yo‘nalishdagi aloqalar neft-gaz, konchilik kabi sohalarda jadal rivojlanmoqda. Masalan, Xitoy Milliy neft-gaz korporatsiyasi (CNPC) Orol dengizi akvatoriyasida, Ustyurt, Buxoro-Xiva va Farg‘ona sarmoyaviy bloklarida geologiya-razvedka ishlarini olib bormoqda.
  

• 
  Keyingi yillarda O‘zbekiston va Xitoy iqtisodiy hamkorlik faolligini oshirdi. Masalan, 2011 yilda o‘zaro savdo hajmi 2010 yildagiga nisbatan 9 foiz o‘sib, 6,7 milliard AQSH dollariga yetdi. O‘zaro tovar ayriboshlash ko‘rsatkichi 2008 yilda 1,2 milliard AQSH dollarini tashkil etgan bo‘lsa, 2009 yilda 2 milliarddan oshdi.
  

• 
  Sarmoyaviy hamkorlik doirasida erishilgan kelishuvlar Xitoydan 2 milliard dollarlik sarmoya jalb etishni nazarda tutadi. Shunday bo‘lsa-da, bu ko‘rsatkichlar ikki mamlakatning imkoniyatlarini to‘la ifodala olmaydi. Transport, logistika, qurilish, telekommunikatsiyalar, yuqori texnologiyalar kabi ko‘plab sohalarda samarali hamkorlik uchun keng faoliyat maydoni mavjud. Xususan, ikki mamlakat “Navoiy” erkin industrial-iqtisodiy zonasida katta resurslarni ishga solishi mumkin.
  

• 
  O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan Xitoy kompaniyalari soni ham tobora ortib bormoqda. Bugungi kunda xitoylik sarmoyadorlar ishtirokidagi, jumladan, yuz foizli Xitoy sarmoyasi asosidagi 400 dan ziyod korxona faoliyat ko‘rsatmoqda. Shu o‘rinda “SITIK”, “CNPC”, “CGNPC”, ”Chayna mashineri korporeyshn”, “Xuavey”, “ZTE”, “Shanxay Bell” singari mashhur korporatsiyalarning O‘zbekiston bozorida faoliyat olib borayotganini qayd etib o‘tish lozim.
  

• 
  Xitoylik mutaxassislar ishtirokida barpo etilgan Qo‘ng‘irot soda zavodi, Dehqonobod kaliyli o‘g‘itlar zavodi muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda.
  

• 
  O‘zbekiston va XXR o‘rtasida energetika sohasidagi hamkorlik ham sermahsul rivojlanmoqda. Xitoylik sheriklar bilan amalgan oshirilayotgan “O‘zbekiston-Xitoy” gaz quvurini qurish bo‘yicha qo‘shma sarmoyaviy loyiha bu fikrning tasdig‘i bo‘la oladi. Mamlakatlarimiz tomonidan gaz quvurining uchinchi tarmog‘i barpo etilmoqda, uning mahsulot o‘tkazish imkoniyati yiliga 25 milliard kubametrga teng.
  

• 
  So‘nggi yillarda ilmiy-texnikaviy hamkorlikka ham katta e’tibor berildi. Ikki mamlakatning tegishli ilmiy-tadqiqot institutlari o‘rtasida yaqin aloqalar yo‘lga qo‘yilmoqda, qo‘shma loyihalar ishlab chiqilmoqda. Delegatsiyalar almashinuvi olib borilmoqda, qo‘shma anjumanlar tashkil etilmoqda, mutaxassislar uchun malaka oshirish tadbirlari o‘tkazilmoqda. Bu yo‘nalishdagi hamkorlik haqida so‘z ketganda, Jizzax viloyatida Yuqori texnologiyalar sanoat parkini yaratish bo‘yicha qo‘shma loyihani eslatib o‘tish joiz. Mazkur parkda Xitoy kompaniyalari ishtirokida elektrotexnika, qurilish, agrosanoat va mashinasozlik sohalarida ishlab chiqarish korxonalarini barpo etish rejalashtirilmoqda.
  

• 
  Ikki mamlakat yaqinlashuviga ko‘maklashayotgan yana bir omil madaniy-gumanitar aloqalar hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligi Xitoy Xalq Respublikasi Madaniyat vazirligi o‘rtasida imzolangan va 2010-2013 yillarga mo‘ljallangan Madaniy almashinuvlar dasturi doirasida tomonlar muntazam ravishda san’at va suratlar ko‘rgazmalarini o‘tkazmoqda, konsertlar tashkil etilayotir, ikki mamlakat folklor jamoalari O‘zbekiston va Xitoyda tashkil etiladigan turli tadbirlarda ishtirok etishmoqda. 2011 yil iyul oyida Pekin va Sian shaharlarida “O‘zbekiston madaniyati haftaligi” tadbirlari muvaffaqiyatli o‘tkazildi.
  

• 
  Hozirgi kunda gumanitar hamkorlikni rivojlantirishga 1998 yilda tuzilgan “O‘zbekiston-Xitoy” do‘stlik jamiyati faol hissa qo‘shmoqda. Ikki tomonlama kelishuv va SHHT doirasida Xitoy hukumati o‘zbekistonlik 40 nafar talabaga 2009-2010 o‘quv yili uchun davlat granti ajratdi.
  

• 
  2010 yilning iyunida XXR raisi Xu Szintaoning davlat tashrifi bilan mamlakatimizga tashrifi va tashrif chog‘ida do‘stlik, hamkorlik va sheriklik munosabatlarini har tomonlama kengaytirish to‘g‘risidagi qo‘shma deklaratsiyaning, shuniningdek, texnikaviy-iqtisodiy hamkorlik, noxomashyo va yuqori texnologiyalar sohalarida hamkorlik bo‘yicha hukumatlararo dastur, neft-gaz sohasidagi hamkorlikni kengaytirish to‘g‘risidagi hukumatlararo memorandum, akkreditatsiya sohasidagi hamkorlik to‘g‘risidagi idoralararo bitim, “O‘zsanoatqurilishbank” bilan Xitoy Eksimbanki o‘rtasida kredit bitimi, tabiiy gaz savdosi to‘g‘risidagi hadli bitim, energetik material yetkazib berish to‘g‘risidagi shartnomalarning imzolanishi ikki xalq aloqalarining yanada kengayishiga yangi imkoniyatlar ochdi.
  

• 
  Ikki o‘rtadagi aloqalar natijasida “Markaziy Osiyo-Xitoy” gaz quvuri ishga tushirildi. Endilikda esa “Navoiy erkin-iqtisodiy zonasi”dagi katta imkoniyatlarni hisobga olib, yuqori texnologiyalar sohasidagi hamkorlikni kengaytirish nazarda tutilmoqda.
  

• 
  Mustaqillikning ikkinchi o‘n yilligida mamlakatimizni modernizatsiyalash vazifalari va ularni amalga oshirish xorijiy davlatlar bilan ilmiy-texnikaviy sohadagi hamkorliklarni kuchaytirishni taqozo etdi. Bu borada O‘zbekistonning AQSH bilan ilmiy-texnik hamkorliklarini alohida qayd etmoq lozim. Bu hamkorlik 2006 yildan buyon O‘zbekiston bilan Amerika fuqarolar tadqiqotlari va rivojlanish Jamg‘armasi (CRDF) o‘rtasida olib borilmoqda. Respublikamiz ilmiy tashkilotlari va olimlarining CRDF dasturlaridagi ishtiroki davomida 1996 yildan buyon umumiy qiymati 8.1 mln. AQSH dollariga teng miqdorda 154 ta grant ajratildi.
  

• 
  Ilg‘or ilmiy pedagogik texnologiyalar bilan tanishish, tajriba almashish, qo‘shma ilmiy tadqiqotlar o‘tkazish borasida AQSHning Folbrayt uyushmasi bilan hamkorliklar ham o‘z samarasini bermoqda. Bu hamkorlik tufayli 2007-2010 yillarda O‘zbekiston ilmiy tashkilotlaridan 74 nafar xodim AQSHda o‘tkazilgan turli ilmiy tadbirlarda, qo‘shma ilmiy tadqiqot ishlarini amalga oshirishda qatnashdi.
  

• 
  AQSH olim va mutaxassislari ham O‘zbekistonda o‘tkaziladigan xalqaro anjumanlar, seminar va ilmiy tadbirlarda ishtirok etib kelmoqda.
  

1 Karimov I.A. O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. Asarlar, 1-jild.-T., “O‘zbekiston”, 1996, 59-61-betlar.

1 Karimov I.A. Biz kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan quramiz. Asarlar, 7-jild. T., “O‘zbekiston”, 1999, 395-b.