Ozbekistonda turizm raqobatbardoshligini oshirishning narx omili

OZBEKISTONDA TURIZM RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISHNING NARX OMILI

Oroqova Dilfuza Baxriddinovna BuxDU “Turizm”fakulteti I-bosqich magistranti

Ozbekiston Respublikasi Prezidenti "2018-2019 yillarda turizm sohasini rivojlandirish boyicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar togrisida" qaroriga asosan mamlakatimiz turizm industiriyasi jadal rivojlanishi uchun qisqa muddatda eng qulay shart-sharoit, iqtisodiy, mamuriy va huquqiy muhit yaratish, jumladan, sohada xususiy sektorning ustuvor ishtirokini taminlash, uning raqobatbardoshligi va korsatilayotgan xizmatlar sifatini yanada oshirish, hududlarning iqtisodiy salohiyati va daromadlari bazasini kengaytirish, yangi ish orinlarini tashkil etish, milliy turizm mahsulotlarini jahon bozorida faol va kompleks ilgari surish maqsadida: Ozbekistonda turizmni rivojlantirishda davlat tomonidan qollab-quvvatlash, turizm sohasidagi davlat siyosatining asosiy yonalishlari quyidalarda namoyon bolmoqda.

-Ozbekistongasayohatlarniarzonlashtirish, yurtimizningbarchahududlaridaturizmnivasohabilanbogliqinfratuzilmanirivojlantirish,

-turistikmahsulotlarnidiversifikatsiyaqilishvayangiturizmobyektlaritashkiletish,

-turistik raqobatbardoshlikni oshirishda vaziyatni oldindan kora bilish,

-tasodifiy ozgarishlar turistik faoliyat olib borilayotgan xususiy sektor vakillarining tashqi aloqalari va ichki faoliyatni yuritishda bir qator obyektiv va subyektiv omillar,

-turizmda raqobatni takomillashtirish keng qamrovdagi turizm potensialini yaratish va targibot ishlarini olib borishdan iboratdir.

Turizm subektlari faoliyati uchun qulay shart-sharoitlarini shakllantirish, turizmni rivojlantirishdagi barcha tosiq va govlarga barham berish maqsadida, viza va royxatdan otkazish tartibini,passport va bojxona nazoratini soddalashtirish hamda 2018 yildan boshlab elektron vizalar berish tizimi joriy etiladi.

Yuqorida qayd qilinganidek, davlat siyosatining asosiy yonalishlaridan biri-turizm faoliyatini amalga oshirish va raqobatni kuchaytirishga qaratilgan. Shu tufayli, turizm iqtisodiyotida xususiy tarmoqni rivojlantirishga kehg yol ochib berildi. Respublikamizda turizm sohasida faoliyat olib borayotgan tadbirkorlarni hukumat tomonidan ragbatlantirilmoqda. Bundan tashqari, turizm sanoatida xorijiy investitsiyalar uchun barcha qulayliklar yaratilmoqda. Bular:

-Turizm sohasida islohotlarning asosiy maqsadi- mamlakatga kop miqdorda xorijiy sayyohlarni jalb qilish,

- turizm tadbirkorligini daromadli tarmoqlardan biriga aylantirish,

-mutaxassis kadrlar tayyorlashni takomillashtirish,

-raqobatbardosh va kuchli turizm sohasi jahon bozoriga chiqishdan iborat.

Xorijiy ekspertorlarning baholashicha, Ozbekistonda turizmning yillik osishi 7% ni tashkil qiladi. Shunday qilib, turizm sohasida davlat siyosatini asosiy yonalishi turizmni respublika iqtisodiyotining daromadli tarmogiga aylantirishdir.

Respublikamizda turizimni rivozlantirishning yangi usullarni topish, turistik korxonalarning integratsiyalashuvi va ularning raqobatbardoshligini oshirish, barqaror infratuzilmalarni shakllantirish muammolarni organish, ularni ilmiy tahlil qilish, bu borada toplangan bilim va tajribalar asosida qoyilgan va vazifalarni hal qilishga doir ilmiy takliflar kiritish ahamiyat kasb etadi

Raqobat bozor iqtisodiyotining va umuman tovar xojaliginning eng muhim belgisi, uni

rivojlantirish vositasi hisoblanadi.

Ozbekistonda turizm sohasida raqobat turlarining bir necha turi asosida faoliyat yuritilmoqda.Bular:

-Turistik karxonalar ortasidagi raqobat;

-erkin raqobat;

-tur operatorlar ortasidagi raqobat;

-tur agentligi ortasidagi raqobat;

Bunda tiristik korxonalar ishtirokchilar birortasi ham boshqa ishtirokchilar qabul qiladigan qarorlarga

tasir otkaza olmaydilar.Turistik bozorda tovarlar yoki xizmatlar bahosini bozor subyektlari faqat

birgalikdagiharakatibilan bozorbahosini shakllantiraoladilar.

Turizm sohasining asosiy omillardan biri shu sohada faoliyat yuritayotgan tadbirkor ozini

qanday bilsa, oz raqiblarini ham shunday yaxshi bilishiga harakat qilishidir.

Raqobat-bu eng qulay sharoitda turistik tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va sotish borasidagi

ayrim turistik xizmatlar korsatuvchi subyektlar o`rtasidagi tortishuv kurashdir Raqobatningkuchayishi Respublikamizdaturizmkorxonalarningrivojlanishi, xalqarobozordagieksporthajminingoshishidafaoltasiretuvchiomillarniorganishdamarketingtizimifaoliyatinitogritashkiletishturizmning ozigaxosxususiyatlaribilanbogliqjihatlariniochibberishvamuammoniechiminitopishxususiyatigaega. Marketingstrategiyasininingturizmfirmalarivakompaniyalariuchundolzarbliginafaqatturizmfirmalariningraqobatkurashidagimuvaffaqiyatini taminlashmuammosiboliq.Aholigaturizmxizmatlarinikorsatishbugungikundajahonmiqiyosidatezosibborayotganbiznesturlaridanbirihisoblanadi.Turizmkompaniyalarixizmatlarigabolgantalabniosishinafaqattaraqqiyetgandavlatlar, balkirivojlanayotgandavlatlargahamxosdir. Chunki, iqtisodiyosishsuratlariyuqorivabarqarorbolib, rivojlanayotgandavlatlardaaholidaromadiniortibborishigaolibkelmoqda.Shunuqtayi-nazardaqaraganda, Ozbekistondasaqlanibqolganboytarixiyobidalar,hududlardamavjudavliyolarziyoratgohlari,ekologikvamadaniyturizmi,mamlakatdatexnik vaijtimoiy-iqtisodiytaraqqiyotnijadallashuvixorijliklardaqiziqishnikuchaytirmoqda.Qolaversa,turizmsohasidaxizmatkorsatayotgankompaniyavafirmalarningkopchiligiOzbekistondanturistlarnixorijiydavlatlargayuborish,yanichiqishturizminimuvofaqqiyatliyolgaqoyilgan.

Ozbekistondaxorijdanturistlarnikiribkelishi mamlakathududidaqoshimchaisho`rinlarini

yaratilishiga,xorijiyvalyutalarnikiribkelishiga, yalpiichkimahsulotdaxizmatlarulushining

oshishiga,davlatbyudjetining daromadlarqismidaturizmningulushinioshibborishigavabirqator

qulayliklarniyaratilishigaolikeladi.

Turizm xizmatlarini rivojlantirish hamda raqobatbardoshligini oshirishda bir necha omillar tasir

etadi:

1.Sohaning insonlar manfatini kozlagan holda faoliyat yuritishi;

2.Faoliyati va xizmatlar tarkibini takomillashtishi borish;

3. Turizm xizmatlarini yil davomida harakatini tashkil etish;

4.Narx siyosatining mahalliiy sayyohlar va xorijiy sayyohlar uchun arzonlashtirilish;

5.Istemolchilar talabiga asosan xizmatlarlar narxni shakllantirish;

Turistlarning Ozbekistonga tashrifining 45% uning tarixi va mehmondostligini organishga

qaratilgan bolsa, 30% esa madaniyati ,yashash sharoitiga qiziqish bildirishadi. Hozirga kunda

yangidan-yangi marshurtlar ochilishi va turizm shakllangan tarixiy shaharlarda axborot

texnologiyalarining simsiz aloqa tarmoglaridan WI-FI ulash kerak. Bu tarmoqni qollashdan oldin

xavfsizlik chora-tadbirlarini korib chiqib keyin joriy qilinsa maqsadga muvofiqdir.

Turizm biznesida narx bu iqtisodning rivojlanishida turistik korxonalarning ulushini korsatuvchi

omilidir.Hozirda turizm korxonalari ozaro raqobatda asosiy etiborni narx kurashiga 

qaratmoqda. Narx- turistik xizmatlarni yaratuvchi va istemol qiluvchilar o`rtasidagi talab va taklifni muvozanatga keltiradi.
Narx-bu turistik xizmatlar va tovarlarning puldagi ifodasidir.

Narx shaklanishi istemolchining turistik tovarga bolgan talabdan shakllanadi va uning osishiga bir

qancha omillar tasir etadi:

- turistik tovar va xizmatlarning tannarxi;

-xizmat qilish toifasi;

-turistik tovar va xizmatlarning davriyligi;

-reklama;

turistik korxonaning daromadi;

-turoperator va turagentlar tolanadigan mukofot pullari;

-soliqlar.

Bugungi kunda turizm tovarlari va xizmatlar narxini belgilash quyidagilar asosida shakllanadi:

*turistik tovarga ketgan xarajatlar kop bolsa narx yuqori belgilanadi va teskari bolsa yani

xarajarlar kam miqdorda sarflangan bolsa past narxda belgilanadi bu narx siyosati turistik

korxonalar ortasidagi raqobatni shakllantiradi.

*turistik Tovar va xizmatlar turistik korxonalarda bir xil turdagilar taklif

qilinsa,narxlar bir xilda bolishi shart.

*narxni belgilashda korxona oz foydasi va manfaatini kozlaydi.

Narx strategiyasinig boshqa korinishlari ham mavjud:

*xizmatlar bozorida taklif qilingan turistik tovarlarning yangi turini taklif qilish;

*”qaymogini olish”strategiyasi;

*bozorga kirib olish yoki ornashish strategiyasi;

*psixologik narxlar belgilash;

*ozgarmas narxlar belgilash;

Turizmda turistik tovar va xizmatlarga narx belgilashda turist talabi eng muhim rol oynaydi.Bunday

holda, turistik faoliyat bilan shugullanuvchi korxonalar bozorda oz ornini topishda maqsadida

ozgaruvchan narxlardan foydalanib,turistni jalb qilish mumkin:

-mavsumiy chegirmalar asosida;

-naqd pulda tolovni amalga oshirish imtiyozlari;

- ulgurji xarid jarayonidagi imtiyozlar;

-imtiyozli chegermalar aholining malum bir qatlami uchun joriy etish;

Bunda inobatga olish lozim bolgan muhim jihat shuki, ozgaruvchan narxlar meyoridan oshmasligi

Songi yillarda jahon iqtisodiyotidagi tez rivojlanib kelayotgan tarmoqlardan bolib bormoqda. Bu soha neft qazib chiqarish va avtomabilsozlikdan song yirik uchlikka kiradigan katta daromad keltiruvchi tarmoq hisoblanadi. Turizm sohasini rivojlantirish iqtisodiy hamda ijtimoiy ahamiyatga ega. Turizm biznesida, nisbatan kam xarajat qilinib kop foyda olinadi, aholi qoshimcha ish joylar bilan taminlanadi, turistik faoliyati bir qancha boshqa tarmoqlarning rivojlanishiga oz tasirini korsatadi. Rasmiy malumotlarga kora turizm sohasi dunyo yalpi milliy mahsulotdagi ulushi 6 foizga etadi. Turizm sohasi jahon investitsiyasining 7 foizini, dunyo istemol xarajatlarining 11 foizini, barcha soliq tushumlarining 5 foizini beradi.

Mamlakatimizda turizm sohasini rivojlantirishdan maqsad malakali kadrlar tayyorlash va turistik korxonalar faoliyatini rejallashtirish, zamonoviy axborot kommunikatsiyalardan foydalangan holda xizmatlarni tog`ri tashkil etish, turizm industriyasida faoliyat yuritivchi turistik korxona va mehmonxonalarda narx strategiyasidan foydalanilgan holda ish olib borishi raqobatbardoshlikni oshirishda samara beradi.