O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

A.. 11- mashqni tekshirish. Yozma manbalardan ilmiy va rasmiy-idoraviy uslubdagi matnlarga ikkitadan misol (parcha) topib yozing

BSavollar orqali

1Ot, sifat, son, olmosh, fe'l va ravish nima uchun mustaqil so'z turkumlari deyiladi?

2Olmosh qanday xususiyatlari bilan boshqa turkumlardan ajralib turadi?

3Ot so'zlar gapda qanday sintaktik vazifalarda keladi?

4Sifat va son so 'zlar qaysi gap bo 'laklari vazifasida kelishi mumkin ? Misollar keltiring.

5Ravishlar gapda ko'pincha qaysi gap bo'lagiga bog'lanib keladi?

III. YANGI MAVZU BAYONI

Darsni dastlab yordamchi so’z turkumlari bo’yica savollar berishdan boshlayman/

1. 
   Ko'makchi, bog'lovchi va yuklamalar nima uchun yordamchi so'z turkumlari deyiladi? Ularning mustaqil so'z turkumlaridan farqi nimada?
   
2. 
   Ko 'makchilar necha turli bo 'ladi, ular qanday ma 'no va vazifalarda qo 'llanadi ?
   
3. 
   Bog'lovchilar gapdagi vazifalariga ko'ra necha turga bo'linadi? Ular qaysilar?
   
4. 
   Yuklamalarning qanday ma 'no turlari bor?
   
5. 
   Ko'makchi, bog'lovchi va yuklamalar gapda boshqa turkumlar o'rnida (vazifasida) kelishi mumkinmi?
   

Yordamchi so'z turkumlarining nomlanishi bilan gapdagi vazifalari orasida qanday bog'liqlikni sezasiz?

Savollarga javob olgandan so’ngdarsnung mustshkamlash qismiga o’taman

MUSTAHKAMLASH

A)mashqlar orqali

12- mashq. Quyida keltirilgan (3 ta) so'z turkumlariga 5 tadan misol aralash holda berilgan. Ularni jadvalga turkumlarga ajratib yozib chiqing.

Ko'makchi	Bog'lovchi	Yuklama
qadar	basharti,	Nahotki,
keyin	agar,	axir,
orqali	go'yo	hatto
boshqa	Chunki	xuddi
	Balki	Faqat

Nahotki, basharti, qadar, agar, axir, go'yo, boshqa, hatto, sari, chunki, xuddi, keyin, balki, faqat gina, orqali.

13. 
    mashq. Yordamchi so'z turkumlariga misollar topish bo'yicha
    

guruhlar musobaqasi o'yini o'tkazing.

13. 
    mashq. Berilgan gaplardagi yordamchi so'zlarni aniqlang, ularning
    

qaysi so'z bilan bog'langani, qanday ma'no ifodalayotgani va gapda qanday vazifa bajarayotganini tushuntiring.

1. Yig'ilgan xaloyiq suron bilan yangi shahar tomon qo'zg'aldi. (O.) 2. Gulnoz shundan keyin uch marta xat yozdi, lekin javob kemadi. (H.G'.) 3. Bilasizmi, siz va biz bir ariqdan suv ichamiz-a. (O.) 4. Hali xabaring yo'qmi? Asrora opam kasalxonadalar-ku! (S.A.J 5. Nahot sen uning talanti uchun, shon-shuhrati uchun turmushga chiqqan bo'lsang? (O. Yo.) 6. Shuni unutmaki, tarbiyaning otasi — mehnat. (H.N.) 7. Otlar go'yo ovchidan qochgan kiyiklar singari qo'sh oyoqlab shamoldek uchib bormoqda. (Yo.Sh.)

15- mashq. Rasmni kuzating. Unda qaysi fasl va nimalar tasvirlangan?So'zlab bering. So'ng «0'zbekistonda kuz» mavzusida matn tuzing. Matnda yordamchi so'z turkumlari (ko'makchi, bog'lovchi va yuklamalar)dan kengroq foydalanishga harakat qiling.

.

B Savollar orqali

1. 
   Ko'makchi, bog'lovchi va yuklamalar nima uchun yordamchi so'z turkumlari deyiladi? Ularning mustaqil so'z turkumlaridan farqi nimada?
   
2. 
   Yuklamalarning qanday ma 'no turlari bor?
   
3. 
   Ko'makchi, bog'lovchi va yuklamalar gapda boshqa turkumlar o'rnida (vazifasida) kelishi mumkinmi?
   

BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

Uyga vazifa