O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.


161- mashq. Oilangiz a'zolarining suhbat nutqini kuzating va so'z-gaplar ko'proq ishlatilgan bir par- chasini yozib oling. So'z-gaplarning nutqiy ixcham- likdagi ahamiyati haqida fikrlaringizni yozing.
B)Savollar orqalli


1.Qanday gaplar so'z-gaplar deyiladi?
2.So'z-gaplar qanday ma'no munosabatlarni ifoda etadi?
3.So'z-gaplar dialogik nutqda qanday vazifa bajaradi? Misollar keltiring


III.YANGI MAVZU BAYONI
Bilib oling. Atov gaplar turli xildagi sodda va murakkab aniq- lovchilar bilan bemalol kengayadi. Atov gap kengaygan harakat nomi birikmalari bilan ham ifodalanishi mumkin. So'z-gaplarning kengayishi o'ta chegaralangan: Ajoyib so'lim bir bahor! (S.Nazar)
Ba'zan so'z-gaplar takrorlanib qo'llanadi:
Ergash tushunmadi:
Nima-nima? — dedi ko'zini katta ochib.
Biror gap eshitdingizmi? — so'radi Jo'raxon.
Yo'q-yo'q! (As.M.)

IV.MUSTAHKAMLASH


A)Mashqlar orqali.


162- mashq. Matnni o'qing va mazmunini so'zlab bering. Yoyiq atov gaplarni va so'z-gaplarni aniqlab, matndagi vazifasini izohlang.
Qani, ayt-chi, darsni tinglamay nimani o'ylayotgan eding?
Xokkeyni.
Yana xokkey! Hovlida ham xokkey, darsda ham...
Butun sinf jimjit. Bolalar goh Akramga qarashadi, goh Muhabbat opaga. Ularning orasida bo'lib o'tayotgan gap har kuni o'qituvchi bilan o'quvchi orasida bo'lib turadigan oddiy savol-javob emasligini hamma sezib o'tiribdi. Akram Muhabbat opaga faqat o'quvchi emas, balki uning o'g'li, farzandi. Nahotki, u onasini butun sinf oldida uyatga qoldirsa?
Meni kechiring, — dedi Akram ovozi titrab. — Ikkinchi bunday qilmayman!
Xo'p... Qani, Malika, masalani Akramga tushuntirib ber-chi!
Sochlariga pushtirang kapron lenta taqqan Malika tez o'rnidan
turdi. Yirik-yirik ko'zlarini Akramga tikib, baland tovush bilan dona- dona qilib gapirdi. (P. Qodirov)


B)Savollar orqalli


1.Atov gaplarning kengayishi nimalar hisobiga bo'ladi? Ular nega yoyiq holda qo'llanadi?
2.So'z-gaplar kengayishi (ya'ni yoyiq bo'lishi) mumkinmi?
3.So'z-gaplarning takrorlanishi qaysi maqsadda yuz beradi? Misollar keltiring.

V.BAHOLASH MEZONI
Ishtirokiga qarab
VI.UYGA VAZIFA


163- mashq. Gaplarni ko'chiring. Yoyiq atov gaplarning tagiga chizing.
1. Subhidam. Quyosh yotog'idan bosh ko'tardi. (P.Q.) 2. May. Kunduz soat to'rtlar chamasi. Yangi shahar ko'chalari. Ilk bahor shabadasiyoqimliesadi. (H.G'.)

Ona tili