O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.
101- mashq. Berilgan gaplardagi so'z birikmalarini aniqlang va ularning o'zaro bog'lanishi xususiyatini sharhlang.
1. Shu paytda mehmonxonaning eshigini birov qattiq taqillatdi. (S.A.) 2. Tongda hammayoqdan bulbullarning xush ovozi eshitildi. (H.N.)


B)Savollar orqalli
1.Gap nima? Gapning so'z birikmasidan farqi nimada?
2.Gapning qurilishi va grammatik ma 'nolari haqida nimalarni bilasiz?
3.Gapning grammatik asosi deganda nimani tushunasiz?
4.So'zlovchining maqsadiga ko'ra gaplar necha xil?
5.Qanday gaplar undov gaplar deyiladi?
6.Og'zaki nutqda ohang, yozma nutqda tinish belgilarining ahamiyati haqida so'zlang.
III.YANGI MAVZU BAYONI
Har bir gapda ma'lum bir maqsad, niyat yoki his- hayajon ifodalanadi. So'zlovchi biror narsa, voqea-hodisa haqida xabar qiladi, yoki o'ziga noma'lum bo'lgan narsa va voqea-hodisalar to'g'risida ma'lumot olishni istaydi, tinglovchiga biror ishni bajarish bo'yicha buyruq-xitobini bildiradi. Gaplar ana shu maqsadlarga ko'ra turlicha quriladi: o'ziga xos grammatik xususiyatlarga ega bo'lib, alohida ohang bilan talaffuz etiladi. Ifoda maqsadiga ko'ra gaplar: 1) darak gaplar, 2) so'roq gaplar, 3) buyruq gaplar, 4) istak gaplarga bo'linadi.
IV.MUSTAHKAMLASH
A)Mashqlar orqali.
1- topshiriq. Berilgan gaplarni darak, so'roq, buyruq va istak maz- munlarini ifodalashiga ko'ra guruhlab yozing. Darak, so'roq, buyruq yoki istak mazmunini gaplarda qanday vositalar yuzaga keltirayotganini ayting.


1. Mana senga qog'oz bilan qalam, shunga sen bitta e'lon yozasan. (M.Ism.) 2. Tog' qushlarining sayrashi qo'ylarning ma'ragan ovozlariga jo'r bo'lmoqda. (I.R.) 3. Shohim, Alisherga ozor bermang, u buyuk odam! 4. Xo'sh, sen o'tkazadigan tajriba nimani isbot qilishi kerak? (A.Q.J 5. Akalari ham, Oyqizning o'zi ham shu uyda o'sgan. (Sh.R.) 6. Qani hamma xotin ham sizday bo'lsa... (A. Q.) 7. Shu choqqacha qaysi burchakda mog'or bosib yotgan edingiz? (A.Q.J 8. Qani til bo'lsa-yu, u bilan suhbatlasha qolsa! (O.J


102- mashq. Rasm asosida dialogli matn yarating, so'ng undagi gaplarni darak, so'roq, buyruq va istak gaplarga ajrating.


Darak, so'roq, buyruq va istak gaplar egali va egasiz, yig'iq va yoyiq, sodda va qo'shma gap shaklida bo'lishi mumkin.
2- topshiriq. Namoyish qilindi, tomosha qildingizmi, o'qib chiqing, bilsa edi fe'l shakllarini kesim vazifasida qo'llab gaplar tuzing va ular gapning ifoda maqsadiga ko'ra qaysi turiga kirishini ayting.

B) savollar orqali

1.So 'zlovchining nutqidagi gaplar mazmun va maqsadiga ko 'ra necha xil bo'ladi?
2.Darak mazmunidagi gaplar qanday xususiyatlarga ega? Fikringizni misollar bilan isbotlang.
3.Gapda so'roq mazmunini nimalar yuzaga keltiradi?
4.Buyruq va istak gaplarning bir-biridan farqi nimada? Misollar keltiring.


V.BAHOLASH MEZONI
Ishtirokiga qarab
VI.UYGA VAZIFA


103- mashq. Kela qolsa edi, yugurasizmi, chopib ketdi, ko'rib keling so'z shakllarini kesim vazifasida qo'llab gaplar tuzing. Ularning mazmunidagi farqlarini ayting.
Ona tili
MAVZU GAPNING HIS-HAYAJONNING ISHTIROKIGA KO'RA TURLARI
MAQSAD: A) ta’limiy maqsad - O’quvchilarga mavzu haqida bilim berish
B) tarbiyaviy maqsad –o’quvchilarni Vatanga muhabbat ruhida tarbiyalash
C) rivojlantiruvchi maqsad – o’quvchilar ongiga ijod qilish g’oyasini singdurish