O‘zbekiston zamini /2019 Tahrir hayʼati

Land of Uzbekistan
Земля Узбекистана
4/2021

---

O‘ZBEKISTON ZAMINI
4/2019
75
Suv ayirg‘ichda rivojlangan tipik bo‘z 
tuproqlar gumusga boy emas. Faqat chimli 
qatlamida gumus miqdori 1,9% gacha yetadi. 
Chim osti qatlamida gumus miqdori 1,03% bo‘lib 
quyi qatlamlarda keskin kamayadi 0,70-0,48%. 
O‘rganilgan tuproqlarda asosiy oziqa elementlari 
miqdori o‘rtacha bo‘lib, ularning miqdori yuqori 
qatlamlardan quyi tomon kamayib boradi. 
Umumiy azot miqdori gumus miqdori kabi chim 
va chim osti qatlamlarida nisbatan ko‘p (0,140; 
0,093%), quyi qatlamlarda esa 0,077-0,052% dan 
iborat. Umumiy fosfor miqdori chim va chim osti 
qatlamlarida 0,242-0,210%, quyi qatlamlarda esa 
0,130-0,155%ni tashkil etadi. Umumiy kaliy miqdori 
kesma bo‘ylab 2,20-1,50% oralig‘ida tebranib, eng 
katta ko‘rsatgichlar yuqori qatlamlarga tegishli 
(2,20-1,90%). Eng quyi qatlamlarda bu element 
miqdori 1,57-1,50% gacha kamayadi. O‘rganilgan 
tuproq harakatchan fosfor bilan kam va 
almashinuvchan kaliy bilan o‘rtacha ta’minlangan 
guruhlarga kiradi (1-jadval).
Ohangaron tumani qo‘riq tipik bo‘z 
tuprog‘ining chimli qatlami qalinligi 2 sm, mexanik 
tarkibi o‘rta qumoq bo‘lib, kesma bo‘ylab katta 
farqga ega emas. Fizik loy miqdori butun kesma 
bo‘ylab 42,4-45,7% oralig‘ida tebranadi. Bu 
tuproqlar sho‘rlanmagan. Suvda oson eruvchan 
tuzlarning umumiy miqdori tuproq qatlamlarida 
0,90-0,160% dan iborat. Tuproq muhiti kuchsiz 
ishqoriy, pH 7,45-7,82 ga teng. Kimyoviy tahlillar 
natijasi karbonatlarning yuqori chim va chim osti 
qatlamlaridan quyi tomon yuvilganligini ko‘rsatdi. 
Karbonatlar miqdori chim va chim osti qatlamlarda, 
tegishlicha 5,77 va 6,61%, o‘rta qatlamlarda 8,27%, 
quyi qatlamlarda esa 9,93-9,45% ni tashkil etadi 
(1-jadval).
Ohangaron tumani tuproqlarida gumus 
miqdori ko‘p emas. Chimli qatlamda uning miqdori 
1,8% gacha etib, Yuqori Chirchiq tumanining qo‘riq 
tipik bo‘z tuproqlariga nisbatan (1,9%) kamroq. 
Chim osti qatlamida gumus miqdori keskin kamayib 
0,97% ni tashkil etadi. Quyi qatlamlarda uning 
miqdori keskin kamayadi (0,65-0,41%).
Umumiy azot miqdori chim qatlamida 
eng yuqori ko‘rsatgichga (0,133%) ega. Chim osti 
qatlamida umumiy azotning miqdori 0,083%, quyi 
1-jadval