O‘zbekiston zamini /2019 Tahrir hayʼati

Tadqiqot ob’ekti va uslublari.
Tadqiqotlar 
hududi Chirchiq daryosi havzasida, dengiz sathidan 
600-800 metr balandlikda bo‘z tuproqlar mintaqasida 
joylashgan. Tipik bo‘z tuproqlarga kesmalar 
tushirildi. Tuproq namunalari kesmalarning genetik 
gorizontlaridan olindi, ochiq havoda quritildi va 
kimyoviy tahlillar uchun 0,25 mm hamda 1,0 mm 
lik elaklarda elandi.
Tuproq mexanik tarkibi Kachinskiyning 
pipetka uslubida, areometr yordamida, tuproq 
organik moddasi miqdori Tyurin uslubida, 
karbonatlar atsidimetrik uslubda, umumiy azot, 
fosfor va kaliy Ginzburg-Щeglova-Vilfius uslubida, 
mineral azot Vorobev usulining Shkonde va 
Koroleva modifikatsiyasida, harakatchan fosfor va 
almashinuvchi kaliy Machigin uslubida, mineral 
fosfatlarning fraksiyaviy tarkibi Ginzburg-Lebedeva 
uslubida aniqlandi.
Tadqiqot 
natijalari 
va 
ularning 
muhokamasi.
Tipik bo‘z tuproqlar bo‘z tuproqlar 
mintaqasining o‘rta qismida tarqalgan. Ular 
tog‘ osti tekisliklari, tog‘oldi adirlari va past 
tog‘larda rivojlangan bo‘lib, dengiz sathidan 
400-1200 m balandlikda shakllangan. Tipik bo‘z 
tuproqlar asosan lyoss va lyossimon qumoqlarda 
rivojlangan.
Tadqiqotlarimizda tipik bo‘z tuproqlar 
Toshkent viloyatining Yuqori Chirchiq (Chirchiq 
daryosining V terrasasi) va Ohangaron (Chirchiq 
daryosining III terrasasi) tumanlari hududlarida 
o‘rganildi. Bu hududlar gidrotermik rejimi bilan 
bir biridan farq qiladi. Chirchiq daryosining 
V terrasasida III terrasaga nisbatan bir oz bo‘lsada 
namgarchilik ko‘proq, havo harorati esa pastroqdir.
Yuqori Chirchik tumani qo‘riq tipik 
bo‘z tuprog‘ining chimli qatlami Ohangaron 
tumanidagiga nisbatan qalinroq (0-3 sm), 
mexanik tarkibi o‘rta qumoq. Chimli qatlamda 
fizik loy miqdori 30,9% ni tashkil etadi. Chimli 
qatlamdan keyingi, kesmaning o‘rta qatlamlarini 
mexanik tarkibi og‘irlashib, fizik loy miqdori 
40,1-43,5%, eng quyi qatlamlar mexanik tarkibi 
biroz yengillashgan, fizik loy miqdori 37,1-38,2%. 
Suvda oson eruvchan tuzlarning umumiy miqdori 
0,110-0,175% oralig‘ida tebranadi. Tuproq muhiti 
kuchsiz ishqoriy, pH 7,32-7,86 ga teng.
Karbonatlarning eng kam miqdori chimli 
qatlamga tegishli bo‘lib 1,86 % ni tashkil etadi. 
Bu holat ushbu qatlamdagi karbonatlar quyi 
tomon yuvilganidan darak beradi. Uning miqdori
kesmaning o‘rta qatlamlarida 6,09-6,65%, quyi 
qatlamlarda esa 8,18-8,32% ni tashkil etadi 
(1-jadval).