O’zbekiston xalqaro islom akademiyasi

4. Xalqaro turizm sohasini inqiroz sharoitida qo’llab-quvvatlash va COVID-19 pandemiyasidan keyin rivojlantirish istiqbollari.

Butunjahon Turizm va sayohat kengashi (WTTC) hisobotida COVID-19 pandemiyasining global sayyohlik va turizm sohasiga 4,5 trillion AQSh dollariga yaqin zarar ko'rgani ta'siri aniqlandi. Shuningdek, pandemiya turizmning butunjahon yalpi ichki mahsulotga qo'shgan ulushi umumiy global iqtisodiyot bilan taqqoslaganda 49,1% ga kamaydi. 2020-yilda esa bu ko’rsatkich 7 % ni tashkil etgan edi.

Pandemiya turizm sektorida ko'rilgan katta yo'qotishlarga: turizmning global iqtisodiy tiklanishiga tahdid solayotgan turli sayohat cheklovlari va karantinlar sharoitida “omon” qolish uchun chora tadbirlarni kiritish mumkin.
Turizmning yalpi ichki mahsulotga qo'shgan hissasi 2020 yilda 4,7 trillion AQSh dollarini (global iqtisodiyotning 5,5%) tashkil etdi, bu o'tgan yilgi ko’rsatkichlarning qariyb yarmi ya’ni 9,2 trillion AQSh dollari (10,4%) hisoblanadi.
2019-yilda global turizm sohasi rivojlanib, dunyo bo'ylab har to'rtinchi yangi ish o'rinlari, dunyo bo'ylab 10,6% (334 million) ish o'rinlarini yaratilgan edi. Bu esa butunjahon global iqtisodiyot tarmoqlarining ichida eng yuqori natija hisoblanadi.
Biroq, pandemiya sabab turizm sektorida qariyb 62 million ish joyi yo’qoldi, bu ko’rsatkich 18,5 foizga kamayganligini ko’rsatadi. Bu sektorda dunyo bo'ylab 272 million kishi ishlaydi.
Turizmdagi ish o'rinlarining yo'qolishi turizm va sayyohlik korxonalarning 80% ida sezilib turdi.
Shu bilan birga, xalqaro turizm tashkilotlari pandemiya xavfi ostida bo'lgan ish o’rinlarini abadiy qo'llab-quvvatlashni davom ettira olmaydilar va aksincha, sohani qayta tiklash yagona yechim bo’lishi mumkin¹⁴.
Turistik biznesni rivojlantirish va zarur bo'lgan yangi ish o'rinlarini yaratish, millionlab odamlarni ish bilan ta’minlash imkonini beradi.
Turizmdan tushgan tushum 2020-yilda 2019-yilga nisbatan 69,4 foizga kamayganligi xalqaro turizm sektori uchun dahshatli yo'qotish ekanligi, ichki turizmdan tushgan tushumlar esa 45% ga kamayganligi iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlar AQSh va Yevropa mamlakatlari iqtisodiyotiga sezilarli darajada zarar keltirdi.
Butun dunyo bo’ylab hukumatlar tomonidan pandemiya sharoitida ko’rilayotgan chora tadbirlar samarali natija ko’rsatmoqda. Barcha mamlakatlar o’z turizm sektorini qo’llab quvvatlash uchun muntazam ravishda turli xil chora tadbirlar ishlab chiqmoqda.
Buyuk Britaniyadagi turizm - Tourism in the United Kingdom...
Birlashgan Qirollik dunyo 10-eng katta sayyohlik yo'nalishi, 2018 yilda 37 milliondan ziyod tashrif buyurgan. Turizm sohasi 2017 yilda YaIMga jami 213 milliard funt sterling qo'shdi, 2028 yilga kelib bu ko'rsatkich 265 milliard funtga ko'payishi kutilmoqda. 2017 yilda Buyuk Britaniyada chet ellik sayyohlar tomonidan 31,93 milliard dollar sarflandi. Britaniyaga tashrif buyuring Ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki,
AQSh eng qimmat kirish bozori bo'lib qolmoqda, amerikalik mehmonlar 2010 yilda 2,1 milliard funt sarflashgan. Shunga qaramay, Yevropadan kelgan sayohatchilar soni Shimoliy Amerikadan sayohat qilganlarga qaraganda ancha ko'p: 3,5 million amerikalik / kanadalik mehmonlarga nisbatan 21,5 million.7 yillik o'sishdan so'ng, Buyuk Britaniyaga turizm 2017 yildan 2018 yilgacha keskin pasayib ketdi.
Mamlakatning asosiy sayyohlik yo'nalishlari London, Edinburg, Oksford, Kembrij, Yorkva Canterbury. Buyuk Britaniyada jami 32 ta mezbonlik qiladi Jahon merosi ob'ektlari, 8th dunyodagi eng. The Yolg'iz sayyora sayohat ko'rsatmasi ovoz berdi Angliya keyin 2 raqami Butan, 2020 yilda tashrif buyuradigan eng yaxshi mamlakatlardan biri sifatida. Ba'zi eng mashhur shaharlar orasida London, Edinburg va "Manchester" va diqqatga sazovor joylar orasida Vestminster saroyi, London ko'zi va Edinburg qal'asi.
Turizm Buyuk Britaniyada eng tez rivojlanayotgan sanoat bo'lib, u 2025 yilgacha har yili 3,8 foizga o'sishi kutilmoqda, bu global o'rtacha ko'rsatkichdan 0,5 foizga yuqoridir va barcha ish o'rinlarining 10 foiziga javob beradi.
Birlashgan Qirollik - dunyodagi eng ko'p tashrif buyuriladigan 10-mamlakat va Yevropaning eng ko'p tashrif buyuradigan mamlakat. Umuman olganda Yevropa butun dunyo bo'ylab global sayyohlik tashriflarining 40% bozor ulushiga ega bo'lib, Birlashgan Qirollik katta hissa qo'shmoqda. Turizm birinchi marta 17 davrida o'sishni boshladith boy yevropaliklar "Katta turAn'anaviy ravishda sayohat qilishdan oldin Buyuk Britaniyada boshlangan G'arbiy Yevropaning Italiya. Davomida sanoat inqilobi, odamlar ko'proq daromadga ega
bo'la boshlaganlar va texnologik yutuqlar transportni yanada qulay va arzonlashtirganligi sababli, turizm o'sishda davom etdi. 1841 yilda, Tomas Kuk, asoschisi Tomas Kuk va O'g'il, orqaga qaytish uchun poezdda 500 yo'lovchini olib ketdi "Lester" ga Loughboro. Bu uning birinchi ekskursiyasi edi va Britaniya sayyohlik sanoatini yaratishda muhim voqea sifatida qaralmoqda.Jahon urushlari turizm sektorining rivojlanishini susaytirdi, garchi keyinroq bo'lsa ham Ikkinchi jahon urushi hukumat turizmni siyosiy va iqtisodiy ta'sirini tan olgan holda uni ko'paytirish bo'yicha choralar ko'rishni boshladi.1987 yilga kelib Jahon turizm tashkiloti taxminlarga ko'ra Buyuk Britaniyaning yalpi ichki mahsulotining 3,4% turizmga to'g'ri keladi. Yaqinda byudjetli aviakompaniyalar va arzon turar joylar deyarli yillik o'sishga olib keldi. So'nggi paytlarda Buyuk Britaniyadagi kabi terroristik hujumlar 7/7 portlashlar 2005 yilda turizm sanoatiga kutilgan salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. yildagi global moliyaviy inqiroz chet eldan tashrif buyuruvchilar sonining ketma-ket uch yilini 2002-2017 yillarda yagona davrga kamayishiga olib keldi. Pandemiya davridan keyingi hozirgi kundagi turizm.
Hozirgi kunda Birlashgan Qirollik qishloq va shahar manzaralari uyg'unligi va sport, oziq-ovqat va san'atni o'z ichiga olgan Britaniya madaniyatining jozibasi bilan dunyo bo'ylab mehmonlarni jalb qilmoqda.Joriy Covid-19 pandemiyasi Buyuk Britaniyada turizmga ta'sir ko'rsatishda davom etmoqda. 2020 yil mart oyida hukumat hozirda mavjud bo'lgan barcha zarur bo'lmagan (ichki va xalqaro) sayohatlarga cheklovlar qo'yishga qaror qildi. Xabar berilishicha, aprel oyida Xitrou aeroporti 6,7 million yo'lovchini kutgan edi, ammo atigi 200 000 kishi keldi, bu odatdagi kunga teng. Pandemiya qanday davom etayotganiga qarab, professional xizmat ko'rsatuvchi firma PricewaterhouseCoopers transport, mehmonxonalar va oziq-ovqat xizmati kabi Buyuk Britaniyada eng ko'p zarar ko'rgan tarmoqlar kamida 15% yoki eng yomon vaziyatda 40% ga tushishi mumkin deb kutmoqda.
Xulosa
Mamlakatimizda ham bu borada chuqur islohotlar olib borilmoqda. Bunga O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Koronavirus pandemiyasining salbiy ta’sirini kamaytirish uchun turizm sohasini qo‘llab-quvvatlashga doir kechiktirib bo‘lmaydigan chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2020-yil 28-maydagi PF-6002-son farmoni, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Turizm sohasini sanitariya-epidemiologik xavfsizlikning kuchaytirilgan rejimi talablariga qat’iy rioya qilgan holda rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” 06.10.2020 dagi “O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Koronavirus pandemiyasi tufayli yuzaga kelgan iqtisodiy vaziyatda turizm sohasi subyektlarini qo‘llab-quvvatlash va turizm infratuzilmasini rivojlantirish to‘g‘risida”gi qarori 2020-yil 19-iyundagi PQ-4755-son qarori ijrosini ta’minlash maqsadida Bundan tashqari, dunyo turizm industriyasida ishchi o’rinlarining aksariyati ayollar, yoshlar kabi eng faol qatlamga tegishli. Saqlanib qolgan ishchi o’rinlari esa hozirda davlatlar tomonidan tashkil etilayotgan strategiya va turli xil chora tadbirlar natijasida vaqtincha saqlanib turilmoqda va turizm to'liq tiklanmasdan bu ish o’rinlari ham yo'qolish xavfi juda baland. Bu butun dunyo bandlik tizimi va insoniyatning ijtimoiy hayotiga chuqur ta’sir etishi mumkin.
Xalqaro sayohatlarni qayta tiklash va turistlar xavfsizligini ta’minlash orqali turizmni tashkil etishni rivojlantirish bo’yicha butun dunyo bo'ylab hukumatlar tomonidan qator chora tadbirlar ishlab chiqilmoqda, butun dunyo bo’ylab tajriba almashish, muammoli vaziyatni muhokama qilish bo’yicha xalqaro uchrashuvlar tashkil qilinmoqda. Bunda, Butunjahon turizm tashkiloti (UNWTO), Butunjahon Turizm va Sayohat Kengashi (WTTC) va boshqa xalqaro tashkilotlar faol harakat qilishmoqda. Vazirlar Mahkamasi qarorlari bunga misol bo’ladi.
Respublikaning barcha mintaqalarida zamonaviy jahon standartlariga, turistlarning ehtiyojlari va talablariga javob beradigan turizm industriyasi obyektlarini, mehmonxonalarni va joylashtirishning shu kabi vositalarini, umumiy ovqatlanish obyektlarini, transport-logistika tuzilmalarini, axborot markazlarini, madaniyat va sport muassasalarini jadal rivojlantirish, asosiy turizm yo‘nalishlari bo‘yicha yo‘l-transport va muhandislik-kommunikatsiya infratuzilmasini, yo‘l bo‘yi infratuzilmasini jadal qurish va rekonstruksiya qilish, ushbu maqsadlar uchun xorijiy investorlarni keng jalb etish kerak.
Xalqaro turizm rivojlanishi tendensiyalarini va zamonaviy marketing vositalari qo‘llanilishini hisobga olgan holda, raqobatbardosh turizm xizmatlari va mahsulotlarini ishlab chiqish, qulay turizm axborot muhitini tashkil etish va rivojlantirish, ularni ichki va xalqaro turizm bozorlarida targ‘ibot qilish bo‘yicha strategiyani ishlab chiqish, keng reklama-axborot faoliyatini amalga oshirish, mamlakat hududlarida turizm axborot markazlari va chet elda turizm vakolatxonalari ochish, internet tarmog‘idan faol foydalanish, har yili Toshkent xalqaro turizm yarmarkasini o‘tkazish yo‘li bilan turizm sohasida mamlakatimizning ijobiy qiyofasini shakllantirishimiz mumkin.