O’zbekiston xalqaro islom akademiyasi

2. Xalqaro turizmda inqirozga qarshi boshqaruv
Turizm va u bilan uzviy bog’liq bo’lgan barcha ishlab chiqarish hamda xizmat ko’rsatish sohalari – COVID-19 pandemiyasidan eng ko‘p zarar ko‘rgan sohalar qatorida bo’lgani xech kimga sir emas. Turizm 10 yil davomida jadal o‘sib kelayotgan soha bo‘lib keldi. Har o‘ninchi ishchi o‘rin turizm bilan bog‘liq va u xalqaro miqyosda mamlakatlarning asosiy daromadini olib keluvchi sohalar ichida 3-o‘rinda turgan edi. Jahon turizm tashkilotining hisobotiga ko‘ra, dunyo turizmi pandemiya tufayli 3,2 trln. dollari atrofida zarar ko‘rdi.
Bu sohada 700 milliondan ortiq aholi band edi va ularning ko’pchiligi hozirgi kunda ishsiz. Mutahassislarning turizm o‘z o‘rniga qaytib kelishi uchun kamida 18 oy muddat talab etiladi degan fikr xozircha o’zini oqlagani yo’q, ammo industriya sekin astalik bilan qayta oyoqqa turmoqda.
Bu dunyoda birinchi marta pandemiyaning avj olishi emas. So’ngi 20 yil ichida yer yuzida ikkita mintaqaviy pandemiya inqirozi yuz berdi, SARS 2004 va Ebola 2014. Ikkala pandemiya ofat ham aviakompaniyalarga hamda turizm sanoatiga katta ta'sir o’tkazmadi. Biroq, 2004-yilgi sunami tufayli Uzoq Sharqiy Osiyo mamlakatlari turizm sektori, 11-sentabr voqealari esa aviakompaniyalar sanoatining keskin pasayishiga olib keldi. Quyida keltirilgan 2-rasmda ushbu hodisalar va umumiy parvoz operatsiyalarini keltirilgan. Pandemiya davrigacha ham bir qancha inqirozlar sodir bo’lgan bo’lib, ular ham turizmga ba’zi talofatlar yetkazgan. Quyida ushbu inqirozlar va ularning ko’lami haqida so’z yuritiladi.
Turizm asosan mustaqil kichik va o’rta biznes egalaridan tashkil topgan sohadir. Aviaqatnovlar va mehmonxonalar tizimlari ham hular jumlaidandir. Turizmning jadal sur'atlarda rivojlanishida aviachiptalarning arzonligi muhim rol o‘ynagan. Aviaqatnov – turizmni yurgizuvchi dvigateldir. Shu sababli hukumatlar aviatsiyaga yordam berish orqali turizmni qutqarishga urinmoqdalar. Ko’plab mutahassislar fikricha mavjud aviakompaniyalarning deyarli yarmi bankrotlikka uchrashi mumkin.
Shu sababli ham ularga qaysidir ma'noda hukumatlar yordam berishga urinmoqdalar. Rivojlangan davlatlarda «bailout» tizimi mavjud bo’lib, unda ma'lum sohalarga inqirozdan chiqib ketishi uchun hukumat tomonidan moliyaviy yordam ajratiladi. Masalan, subsidiyalar, soliq imtiyozlari, xodimlarga vaqtincha oylik to‘lash kabilar.
2-rasm