O„zbekiston xalqaro islom akademiyasi

136 
 
hol 
Обстоятельство 
Hol 
kesim 
bilan 
tobe 
munosabatga kirishib ularni 
aniqlaydi yoki izohlaydi. 
Gаpning ifodа mаqsаdigа 
ko‗rа turlаri 
типы предложений по цели 
высказывания 
Har bir gapda ma'lum bir 
maqsad, niyat yoki his-hayajon 
ifodalanadi. Soʻzlovchi biror 
narsa, 
voqea-hodisa 
haqida 
xabar qiladi yoki oʻziga 
noma'lum bo‗lgan narsa va 
voqea-hodisalar 
to‗g'risida 
ma‘lumot 
olishni 
istaydi, 
tinglovchiga 
biror 
ishni 
bajarish 
boʻyicha 
buyruq-
xitobni bildiradi. Gaplar ana 
shu maqsadlariga ko‗ra turlicha 
quriladi: oʻziga xos grammatik 
xususiyatlarga 
ega 
boʻlib, 
alohida ohang bilan talaffuz 
etiladi. So‗zlovchining soʻzlash 
maqsadiga 
xoslangan 
gap 
turlariga 
gapning 
ifoda 
maqsadiga 
ko‗ra 
turlari 
deyiladi. 
dаrаk gаp 
повествовательное 
предложение 
Kesimi 
aniqlik 
maylidagi 
fe'llardan, tasdiq yoki inkor 
ma'nosini bildiruvchi otlardan 
ifodalanib, biror voqea-hodisa 
haqida 
xabar 
bildiruvchi 
gaplarga darak gaplar deyiladi. 
so‗roq gаp 
вопсросительное предложение So‗roq gaplar so‗roq ma'nosini 
bildirgan 
gaplardir. 
So‗roq 
olmoshlari (kim? nima? qayer? 
qancha?), so‗roq yuklamalari (-
mi, -chi, -a, -ya) yoki so‗roq 
ohangi yordamida ifodalanib, 
soʻzlovchiga noma'lum voqea-
hodisa haqida axborot olish 
maqsadida qo‗llanuvchi gaplar 
so‗roq gaplar deyiladi. 
buyruq gаp 
побудительное предложение 
Buyruq gaplar – kesimi buyruq 
maylidagi fe'l bilan ifodalanib, 
buyurish, 
da'vat 
qilish 
ma'nolarini bildirgan gaplar. 
undov gаp 
восклицательное предложение Darak, soʻroq va buyruq gaplar 
his-hayajonsiz gaplardir. Bular 
nutqda kuchli his-hayajonga 
ega boʻlishi bilan his-hayajon 
gaplarga aylanishi mumkin. 
His-hayajon gaplar undov gap 
ham deb nomlanadi. 
Undov gap fikrni kuchli his-

---