O„zbekiston xalqaro islom akademiyasi

Nutqning aniqligi 
– bu so‗zning o‗zi ifodalayotgan voqelikka mutlaqo mos va muvofiq 
kelishidir. Aniqlik nutqning muhim fazilatlaridan biri sifatida qadimdan ma`lum. G‗arb 
mutafakkirlari ham, Sharq olimlari ham aniqlikni nutq sifatlarining birinchi sharti deb 
hisoblaganlar. Arastu: ―Agar nutq noaniq bo‗lsa, u maqsadga erishmaydi‖,-degan bo‗lsa, Kaykovus: 
―Ey farzand, so‗zning yuz va orqa tomonini bilgil, ularga rioya qilgil, so‗zlaganda ma`noli gapir, bu 
notiqlikning alomatidir. Agar gapirgan vaqtingda so‗zning qanday ma`noga ega ekanligini 
bilmasang qo‗shga o‗xshaysan...‖ deydi.
Aniqlik nutqning fazilati sifatida yorqin ifodalash qobiliyati bilan, nutq predmetining 
ma`nosi bilan, nutqda ishlatilayotgan so‗z ma`nolarini bilish bilan bog‗liq bo‗ladi. 
Agar notiq o‗zi fikr yuritmoqchi bo‗lgan nutq predmetini yaxshi bilsa, unga mos so‗zlar 
tanlasa va o‗zi tanlagan so‗zlarning ma`nolariga mos vazifalar yuklasa nutq aniq bo‗lishi tayin. 
Aniqlik ikki xil bo‗ladi: narsaning aniqligi va tushuncha aniqligi. 
3. 
Nutqning mantiqiyligi 
uning asosiy sifatlari to‗g‗rilik va aniqlik bilan chambarchas 
bog‗langandir. Chunki grammatik jihatdan to‗g‗ri tuzilmagan nutq ham, fikrni ifodalash uchun 
muvaffaqiyatsiz tanlangan lug‗aviy birlik ham mantiqning buzilishiga olib kelishi tabiiydir. 
Mantiqiy izchillikning buzilishi tinglovchi va o‗quvchiga ifodalanayotgan fikrning to‗liq borib 
yetmasligi, ba`zan umuman anglashilmasligiga olib keladi. Nutqni tuzishdagi e`tiborsizlik natijasida 
ba`zan, hatto, mantiqsizlik yuz beradi. quyidagi misolga e`tibor qiling: ―Ferma jonkuyarlari olti 
oylik davlatga sut sotish rejalarini muddatdan oldin bajaradilar (gazetadan)‖. Gapda so‗zlarning 
tartibi to‗g‗ri bo‗lmaganligi, ―olti oylik‖ birikmasining ―sotish‖ so‗zidan keyin kelmaganligi tufayli 
mantiqqa putur yetayapti, hatto xato fikr ifodalanayapti. 

---