“O‘zbekiston temir yo‘llari” datk

7.3. Tajriba o‘tkazish uchun ishlatiladigan mashina
Namunani zarb yukiga sinash mayatnikli kopyorda o‘tkaziladi. Bu prof. Korobovning konstruksiyasidagi mayatnikli kopyor bo‘lib, uning maksimal energiyasi 15 kg·m, kopyorning sxemasi 10.1-rasmda ifodalangan.
Kopyor staninasiga o‘rnatilgan ustunning (1) yuqori qismiga sharikopodshipnik orqali og‘ir mayatnik bolg‘asi (2) osib qo‘yilgan. Mayatnik bolg‘asining o‘rtasi o‘yilgan bo‘lib, u yerda tig‘ o‘rnatilgan.
Tajriba o‘tkazishdan oldin mayatnik bolg‘asi H_o balandlikka ko‘tarib qo‘yiladi. Mayatnik shu vaziyatda tormoz (maxsus tishli g‘ildirak) (5) yordamida ushlab turiladi. Bu vaziyat mayatnik bolg‘asi yuqoriga ko‘tarilganda hosil bo‘lgan A₁ energiyani ifodalaydi.
Namuna (6) ikki ustunning pastki qismidagi tayanchlar ustiga qo‘yiladi. Tormoz privod (4) yordamida bo‘shatilganda mayatnik bolg‘asi pastga tushadi va bolg‘aning tig‘i o‘z yo‘lida turgan namunaga urilib, uni sindiradi.



7.1-rasm

Namuna sindirilgandan so‘ng, mayatnik bolg‘asi orqa tomonga ko‘tariladi va tormoz asbobi (5) uni to‘xtatadi. Bu vaziyat bolg‘ani orqaga ko‘tarish uchun sarf bo‘lgan A₃ energiyani ifodalaydi.

Mayatnik bolg‘asi yuqoriga ko‘tarilgan vaziyatdagi energiya A₁ va namuna singandan keyingi energiya A₃ miqdori shkaladan olinadi. Namunani sindirish uchun sarf bo‘lgan energiya yuqorida aniqlangan energiyalarning ayirmasiga teng bo‘ladi. Shu bilan bir qatorda mayatnik bolg‘asi harakatlanganda ishqalanish va havoning qarshiligini yengish uchun sarf bo‘lgan A₂ energiyani ham hisobga olish kerak bo‘ladi. U holda namunani sindirish uchun sarf bo‘lgan A energiya quyidagicha hisoblanadi.
A=A₁-A₂-A₃ (7.2)


7.4. Sinaladigan namunalar
Po‘lat va cho‘yandan 10.2-rasmda ko‘rsatilgandek GOST bo‘yicha namunalar tayyorlanadi va ularning o‘rta kesimi ozgina o‘yilib, uning yuzasi zaiflashtiriladi.

10.2-rasm