«O’zbekiston temir yO’llari» datk Тoshkent temir yo’l muhandislar instituti

Distansiyaning keltirilgan produksiyasini hisoboti.

3-jadval
NO’lchashlar nomiNatural birliklar o’lchov birligiO’lchagichning kattaligiTexnik birliklarning soniKeltirilgan birliklar,µ §1110 kV nimstansiya1 n/st1123,08123,082220 kV nimstansiya1 n/st1162,67162,673Seksiyalash posti1 post511,1955,95Kontakt tarmoqning parallel punkti1 punkt23,446,88Barchasi- -300,38348,58
Shunday qilib nimstansiya bo’yicha mehnat unumdorligi:

µ § bir kishiga.

Tortuvchi nimstansiyalardagi asosiy elektr jihozlarning texnik xizmat korsatish va ta’mirlash texnologiyalarining davrlari

N

NAsosiy elektr jihozlarKo’rikdan o’tkazish davriJoriy ta’mirlash davriVaqt normasi kishi/soatKapital ta’mirlash davriBajaruvchilar11O’chirgichlar

ВМУЭ 27,5кВHar kuni115015 ta o’chirgichdan keyinEl.mex-1, el.mon-422Kuch transformatori ТСН-ТМ-250кВHar kuni12503El.mex-1, el.mon-233YerlatgichOyda 1 marta1503El.mex-1 gr.4 yoki el.mongr.4,gr.344Taqsimlagich komplekti КРУ-10кВHar kuni1753El.mex-1 gr.4, el.mongr.355O’lchash transformatori НТМИ-10кВHar kuni1201El.mex-1 gr.4, el.mon-gr.3

66Razryadlagich-6-10кВHar kuni110-121El.mex-gr.4 yoki el.mongr.4,gr.377Fider ПЭ-1-10 кВ1Har kuni11003El.mex-gr.4 yoki el.mongr.4,gr.388СЦБ-10кВHar kuni1301El.mex-1 gr.4, el.mon-gr.3 yoki 289Operati3v taqsimlgich ОРУ-35(27,5)-110кВHar kuni1200-2503El.mex-1, el.mon-1 4raz, 3raz110Ajratgich-РУ-6-10кВHar kuni1501El.mex-1, el.mon-1 4raz, 3raz

Xulosa
Yuqorida keltirilgan jadvallarda turli elektr uskunalar va jihozlarni ko’rikdan o’tkazish davri, joriy ta’mirlash, vaqt normalari, kapital ta’mirlash davri, hamda bajaruvchilarni kvalifikatsion soni asosida mehnat unumdorligi darajasini aniqlanadi, bunda turli hajmga ega bo’lgan produksiyasini keltirish uchun belgilangan koeffitsientlar yordamida o’rnatiladi.

Ishlab chiqarilayotgan yoki ta’mirlanayotgan elektr uskunani hajmini hisoblangandan so’ng bajarilgan unumdorligini hisoblanadi.

Bu ko’rsatgichlar kelgusida bajarilishi lozim bo’lgan ta’mirlash ishlarini vaqt normalarini belgilashda hamda elektr jihozlarning joriy, kapital ta’mirlash uchun natijada texnologik karta tuziladi.

III. Mehnatni muhofaza qilish qism

Temir yo’l transporti stansiyalarda elektr

jarohatni oldini olish

1. Elektr jarohatni vujudga keltirish omillari
Elektrlashgan temir yo’l transportida elektr energiyani taqsimlash va foydalanish sistemasi mehnatni havfsizligini ta’minlash barcha normalar va qoidalarni bajarganda elektr tokidan shikastlanishni oldini oladi. Lekin shu normalarni buzilishi ishchilarni hayotiga va sog’ligiga ta’sir qiladi.

Elektrlashgan temir yo’l stansiyalarda, ayniqsa sanoat chastotaga ega kuchlanishi 27,5 kv bo’lgan quyidagi har qanday predmetlarga tegish ma’n qilinadi:

- kuchlanish ta’sirida bo’lgan simlarga va kontakt tarmog’i detallariga;

- kuchlanish ta’sirida bo’lgan elektrovozlarning elektr jihozlariga;

- kontakt tarmog’iga osilgan har qanday predmetlarga (simlar, arqon, troslar va hokazo);

- kontakt tarmog;I bo’ylab yotgan uzun metal konstruksiyalarga;

- kontakt tarmog’idan uzilgan yoki uzilmagan simlarga.

Shuni ta’kidlash kerakki har qanday yerlagichdan o’tadigan tokning zichligi kamayadi va chamasi 20m masofalarda nihoyatda kam bo’ladi. Yerlagich atrofidagi radiusi 20m bo’lgan fazo tokning sirqish maydoni deyiladi (1-rasm).

1-rasm. Qadam kuchlanishi.
Sirqish maydoni ichida joylashgan yerning nuqtalari orasida kuchlanish vujudga keladi (4.1-rasm). Favqulotda tok yurituvchi qismlarga tegib ketilsa, unda yerga nisbatan potensial ega ekanligi kuzatiladi.

µ §,

bunda

µ §- yerdan o’tuvchi tok, A;

µ §- yerlagich qarshiligi, Om.

Agar odam yerga ulangan metallic qismga qo’l bilan tegib ketsa, unda uning qo’li yerlagich potensiali µ § ga ega bo’ladi, odamning oyog’I esa boshqa potensialga teng bo’ladi. Natijada odam qo’li va oyog’i orasida potensial ayirmasipaydo bo’ladi.

µ §

Bu ayirma tegib ketish kuchlanishi deb ataladi. Agar odam jihozga tegib turib yerlagich ustida tursa, bunda µ § va natijada µ §.

2. O’zgaruvchan toil kontakt tarmog’ini metallik qurilmalarga ta’siri.
Kontakt tarmog’idan o’tadigan sanoat chastotali bir fazali o’zgaruvchan tok uning yonida joylashgan, havo aloqa liniyalariga, quyi kuchlanishli tarmoqlarga, metallic qurilmalarga, yer ustida va yer tagida joylashgan trubalarga elektromagnit ta’sir qiladi. Bu ta’sit kontakt tarmog’i simi atrofida elektr maydon bo’lishi bilan yushuntiriladi. Ularda paydo bo’ladigan kuchlanish tokka va chastotaga bog’liq bo’lmay, tortuvchi tarmoqdagi kuchlanishga, qurilmaga va tarmoqning o’zaro joylashishiga bog’liq. Misol uchun podves balandligi 7m, kontakt tarmog’i va sim orasidagi masofa 5m bo’lsa, simdagi kuchlanish 4000 V gacha yetadi.

50 m uzoqlikda elektr ta’sir amalda nolga teng bo’ladi.

Misol uchun, ulanmagan va yerlanmagan uzunligi 600 m simda 6000 V li kuchlanish paydo bo’lishi mumkin. Agar odam shu simga tegib ketsa kishidan 0,02 A tok o’tishi mumkin, bu kattalik esa havfsiz kattalikdan ancha katta bo’ladi. Shu sababli metallic konstruksiyalarni, simlarni ikki uchidan 1-1,5 m chuqurlikda yerlatgichlar bilan ta’minlash lozim.
3. Elektr uskunalarga xizmat ko’rsatishda elektr havfsizlikni ta’minlash.
Elektr energiyani ishlab chiqaradigan, o’zgartiradigan, taqsimlaydigan va foydalanilgan uskunalar elektr uskunalar deyiladi.

Elektr havfsizlik shartlari bo’yicha elektr uskunalar 1000 V gacha va 1000 V dan yuqori bo’lgan uskunalarga bo’linadi.

Elektr havfsizlik deb elektr tok, elektr yoy, elektromagnit maydon va statik elektrni odamlarni himoyalaydigan tashkiliy va texnik tadbir va vositalarga aytiladi.
4. Himoyani texnik usullari va vositalari.
Elektr havfsizlikni ta’minlash uchun quyidagi texnik usullar va vositalar qo’llanilishi lozim:

- tok o’tuvchi qismlarni izolyatsiyasi;

- chegaralovchi qurilmalar;

- ogohlantiruvchi signalizatsiya;

- blokirovka;

- havfsizlik belgilar;

- havfsiz balandlikda joylashish;

- havfsiz yerlatgichlar, nollash va havfsiz ajratish; (4.2-rasm)

- tarmoqlarni elektr ajratish;

- havfsiz vositalar va saqlagich yordamchi uskunalardan foydalanish.

2-rasm. Izolyatsiyalangan neytralli tarmoqda elektr uskunani yerlatish

5. Kontakt tarmoqda havfsizlik tadbirlari.

Elektrlashgan liniyalarda kontakt tarmoqning simlari, hamda elektr yuruvchi tarkibning elektr jihozlari o’zgaruvchan tokda 27500 V ta;sirida turadi. Shu sababli kontakt tarmog’idagi barcha ishlar temir yo’l transportida ish olib borish temir yo’l ishchilarini shikastsiz ish olib boorish qoidalari bo’yicha olib boriladi. Qoidalar bo’yicha kishilar kontakt tarmog’iga 2 m dan yaqin masofaga yaqinlashishi taqiqlanadi.

Kontakt tarmog’i distansiyasining vakili ish bajariladigan joyga kelib, elektr dispatcher bilan aloqa bog’laydi va undan ishlarni boshlashga ruxsat oladi. Bundan keyin kontakt tarmog’ini yerlatadi va yozma ravishda ishchi brigada boshlig’iga ruhsatnoma beradi.

Kontakt tarmog’ini uzatish, liniyani hamda kontakt tarmog’ini tayanchlaridagi boshqa simlarni sun’iy yerlagichga ulash taqiqlanadi.

Temir yo’llarda va yo’lovchi ko’priklarda hamda оградители (to’siq) bar’erlarda saqlovchi shitlar o’rnatiladi va odamlar o’tadigan yo’llarga maxsus yopqichlar yoziladi. Har bir shitga “Високое напряжение - опасно для жизни” plokatlar osiladi.

Elektrlashgan yo’llardagi harakatlanuvchi tarkibda yerlagichlar o’rnatilmaguncha quyidagilar qat’iyan ma’n qilinadi:

- vagonlarning, konteynerlar, teplovozlar va dizellar tomlariga chiqish;

- sisternalar lyuklarini ochish;

- harakatlanuvchi tarkibda yuklanish operatsiyalarni bajarish;

- neft, suvlar miqdorini o’lchash, dudxonalarni tozalash.
Xulosa
Elektrlashgan temir yo’l istemolchilariga energiya yetishmasligidan bo’lgan iqtisodiy va ijtimoiy zarar, avariyaviy ta’mirlashga ketgan sarf-harajatlar, hamda puxtalikni oshirish bilan bog’liq bo’lgan harajatlar hisobga olinsa elektroenergetik qurilmalar ishonchligini optimal darajasini ushlab turish maqsadga muvofiq bo’ladi. Boshqacha aytganda jihozlarga texnik xizmat ko’rsatish davrini asoslash masalasi kelib chiqadi.

Nimstansiyalardagi asosiy va yordamchi jihozlar va uskunalarni texnik holatini o’zgarish qonunlarini: ishdan chiqish jadalligi µ §, ishdan chiqish oqimi µ §, hamda ishdan chiqishni matematik kutilishi µ §, dispersiyasi µ §, standart og’ish µ § va korregyatsion koeffitsientlarini asosida ilmiy asosda prognoz qilish va shular asosida profilaktik ishlar davrini maqsadli belgilash mumkin.

Tortuvchi nimstansiya jihoz va uskunalariga (katta kuchlanishli kuch tansformatorlar, havo o’chirgichlar, uzatish liniyalar, kontakt tarmog’i va hokazo) joriy ta’mirlash optimal davrini aniqlashda, misol uchun izolyatsiya yemirilishi oqibatida ishdan chiqish oqimini umumiy holda µ § bilan appraksimatsiyalanadi va yillik solishtirma sarf-harajatlar kirgan tenglamadan optimal davr aniqlanadi.

Elektr jihozlarni ta’mirlashda texnik-iqtisodiy samaradorligini aniqlashda ikki yoki uch variantli taqsimlash sxemalari ma’lum ketma-ket va parallel bloklar bilan tasvirlanadi va sxema tuzilishiga ko’ra bir vaqtda bir zanjirni ishdan chiqish chastotasi hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Ю.Б.Гук. Теория надежности в электроэнергетике. Ленинград, Энергоатомиздат, Лен. Отд. 1990, 204 с.

2. Ю.Б.Гук. Анализ надежности электроэнергетических установок, Ленинград, Энергоатомиздат, 1988, 221 с.

3. Эксплуатация и ремонт тягових подстанций электрифицсированних железних дорог, Москва, Транспорт, 1975, 312 с.

4. Грудинский П.Г., Мандрыкин С.А., Улицкий М.С. Техническая эксплуатация основного электрооборудования станции подстанций. / Под ред. П.И. Успенова. М.: Энергия, 1974.

5. Китушин В.Г. Надежностъ энергетических систем: Уч. пособие. М.: Висшая школа, 1984.

6. Справочник по проектированию электроэнергетических систем / В.В. Ершевич, А.Н. Зейличер и др. Под. ред. С.С. Рокотяна и И.М. Шапиро. М.: Энергоатомиздат, 1985.

7. Неклепаев Б.Н. Электрическая частъ электростанций: Учебник для вузов. М.: Энергоатомиздат, 1985.

8. Фокин Ю.А. Вероятностно ЁC статистические методы в расчетах систем электроснабжения. М.: Энергоатомиздат, 1985.

9. Теория надежности радиоелектронних систем в примерах и задачах. Под Г.В. Дружинина. М.: Энергия, 1976, 448 с.