«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

Dielektrikning issiqqa chidamligi:
anorganik dielektriklarning issiqqa 
chidamligi ularning elektr (
p
tg
,

) qiymatlarining o‗zgarishiga qarab baholanadi. 
Organik dielektriklarning issiqqa chidamligi, ularning cho‗zilishi va egilishi orqali 
yoki qizitilgan dielektrikka igna botirib ko‗rish orqali aniqlanadi. 
Izolyasiya materiallarining haroratga chidamligi Martenc usuli orqali ham 
aniqlanadi. Bu usulda jismning qisqa muddatli issiqlikka bardoshligi uning 
mexanik xossalari o‗zgarishiga qarab aniqlanadi. Dielektriklarning issiqlikdan 
yumshash harorati qizdirilgan namunaga shar yoki doirani ma‘lum kuch bilan 
ta‘sir ettirib aniqlanadi. 
Suyuqlikning chaqnash harorati uning haroratini ko‗tara borib, cho‗g‗lanishga 
yaqinlashtirilganda, suyuqlikning havodagi bug‗i yonib ketishi bilan aniqlanadi. 
Suyuqlikning alangalanish harorati tekshirilayotgan suyuqlikka alangani 
yaqinlashtirganda uning yonib ketishi bilan aniqlanadi. Suyuqlikning alangalanish 
harorati uning chaqnash haroratidan birmuncha yuqoridir. Bunday tavsiflar 
transformator moyi va erituvchi suyuqliklar sifatini aniqlashda keng qo‗llaniladi. 
Materiallarning issiqlik o‗tkazuvchanligi solishtirma issiqlik o‗tkazuvchanligi bilan 
tavsiflanadi: 
bu yerda
S
P
T


,
- yuzadan o‗tadigan issiqlik oqimining quvvati, dT/dl harorat 
gradienti. Solishtirma issiqlik o‗tkazuvchanligi 
T

elektr izolyasion materiallarda 
metallarga nisbatan ko‗proq bo‗ladi. Materiallarni siqish va tashqi bosim orqali 
ta‘sir qilish
T

ni oshishiga olib keladi
103
. 
 Dielektrikning sovuqqa chidamligi:
ko‗p hollarda izolyasiyalarni 
eksplutasiya qilganda, masalan, podstansiyalarning ochiq jihozlari. Aloqa 
apparatlarida sovuqqa chidamlik, ya‘ni -60 dan -70 
0
C sovuqlikda izolyasiya 
materiallarining ekspulatasiyaga chidamligi katta ahamiyatga ega. Past haroratda 
izolyasiya materiallarining elektr xossalari yaxshilanadi. Normal sharoitda elastik 
va egiluvchan bo‗lgan materiallar past haroratlarda qattiq va mo‗rt bo‗lib qoladi. 
Bu esa kuchlanish ta‘siri ostida bo‗lgan materialning sinishi va uskunaning ishdan 
chiqishiga olib keladi.