«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

(L)
va sig‘im 
(C)
lar sinusoidal tok 
zanjirini ifodalaydigan fizik parametrlardir. 
Elektr energiyasini boshqa turdagi energiya (issiqlik, yorug‘lik, mexanik)ga 
aylantiruvchi zanjir elementi aktiv qarshilik deyiladi. Agar zanjirdagi qarshilikdan 
o‘zgaruvchan tok o‘tsa, undagi elektr quvvati Joul-Lens qonuniga binoan qarshilik 
(R
a
)
ning qizishiga sarflanadi va qizishga sariflangan quvvat 
(P)
ning o‘rtacha 
qiymati aktiv quvvat deyiladi. Sig‘imi C bo‘lgan kondensator zanjiriga sinusoidal 
kuchlanish
u
= 
U
t
sin 

t berilsa, qoplamalar goh musbat, goh manfiy zaryadlanib 
turadi va undan
i
= 
I
t
sin
(

t =90)
=

CU
t
cos

t
o‘zgaruvchan tok o‘tadi. Ifodaga 
asosan, sig‘imli zanjirdagi tok fazasi kuchlanish fazasidan 90
0
ilgarilab ketadi. 
Sig‘im yoki reaktiv qarshilik







C
I
x
c

tok chastotasi va zanjir sig‘imiga teskari proporsional bo‘ladi. 
Tuzilishi bir jinsli bo‘lmagan qattiq jismlarga tarkibidagi komponentlar soni 
kamida ikkita bo‘lgan 
sopol 
kiradi. Sopoldagi dielektrik isroflar uning tarkibidagi 
kristalli va shishasimon faza miqdorining o‘zaro nisbatiga bog‘liq bo‘ladi, turli 
begona qo‘shimchalar sopoldagi dielektrik isroflarni oshiradi.
Qattiq va suyuq holatdagi ba‘zi dielektriklar (slyuda va ayrim turdagi 
chinnilar) uchun 
tg

ning kichik qiymati 10
-4
ga yaqin bo‘ladi. Bunday materiallar 
yuqori chastota va yuqori kuchlanish ta‘siri ostida bo‘ladigan elektr va radio 
uskunalarida ishlatiladi. 
96