«O’zbеkiston tеmir yo’llari» aj toshkеnt tеmir yo’l muhandislari instituti hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

 
Ishni bajarish tartibi
1.
Qog‘oz halqa orasidan qisqich bilan filtrni chiqarib, analitik tarozida 
0,1 mg aniqlikkacha og‘irligini о‘lchab yozing. 
2.
Filtrni qog‘oz halqa bilan birgalikda patronga joylashtirib, uni chang 
kamerasining maxsus teshigiga mahkamlang. 
3.
Kameradagi changni qо‘zg‘atish uchun ventilyatorni ishlatib yuboring. 
4.
Aspiratorni ishga tushirib, diafragma tugmasini burab sо‘rilayotgan 
havoning hajmini 20 l/min ga keltiring. 
5.
Aspirator bilan baravar sekundomerni ham ishlatib yuboring. 
6.
2-3 daqiqadan sо‘ng aspiratorni sekundomer bilan bir vaqtda о‘chiring 
va tajriba davom etgan vaqtni minutlarda yozib oling. 
7.
Patronni burab chiqarib oling va qog‘oz halqani ochib, qisqich 
yordamida filtrni avaylab, undagi chang zarralari tо‘kilib ketmasligi 
uchun tо‘rt buklang. 
8.
Filtrni analitik tarozida tortib og‘irligini о‘lchab yozib oling. Agar 
filtrning tajribadan oldingi og‘irligi g
1
, tajribadan keyingi og‘irligini g
2 
bilan belgilasak, filtr orqali о‘tayotgan havoning hajmi V bо‘lsa, unda 
havodagi changning konsentratsiyasi quyidagicha topiladi, 
3
1
2
/
,
м
мг
V
g
g
С


(2.1) 

---

15 
Filtr orqali sо‘rilayotgan havoning hajmi tajriba davom etgan vaqtni /t/ 
bir minut davomidagi sо‘rilgan havo hajmiga /Q/ kо‘paytmasini 1000 ga 
nisbati bilan о‘lchanadi, yani 
мин
м
T
Q
V
/
,
1000
3


(2.2) 
Bunda, ma’lumki Q l/min da, t minutlarda. Bu kattalikni m
3
ga 
aylantirish uchun 1000 soniga bо‘lish kerak. 
Chang konsentratsiyasini aniqlash uchun quyidagi umumlashtirilgan 
formuladan foylalansa ham bо‘ladi: 
3
1
2
/
,
1000
)
(
м
мг
T
Q
g
g
С




(2.3) 
2.1-rasm. 
2.2-rasm. Chang konsentratsiyasini aniqlash sxemasi: 
1-ventilyator, 2-kamera, 3-filtr uchun patron, tarozi (ADV-200), 5-reometr, 6-havo sо‘ruvchi 
asbob (maishiy chang yutkich), 7-sekundomer, 8-sо‘rilayotgan havo hajmini rostlovchi LATR 
(laboratoriya avtotransformatori)
 

---

16