|
Nazorat savollari
1.
Sexlarda ish joylaridagi chang konsentratsiyasi qaysi kattaliklarda
о‘lchanadi?
Javob: g/l, mg/l, m
2
/m
3
, mg/m
3
, m
3
/mg.
2.
Ishni bajarish vaqtida havo hajmini о‘lchashda qaysi asbobdan
foydalandingiz?
Javob: rotametr, reometr, aspirator, mikromanometr, anemometr.
3.
Standart usuli bо‘yicha chang konsentratsiyasini aniqlash formulasini
kо‘rsating
Javob:
;
;
1000
)
(
;
)
(
;
100
)
(
;
1000
)
(
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
q
q
QT
С
QT
q
q
С
QT
q
q
С
QT
q
q
С
QT
q
q
С
4. Tо‘qimachilik korxanalari uchun changning yо‘l qо‘ysa bо‘ladigan
konsentratsiyasini /YQBK/ kо‘rsating. /mg/m
3
larda/
Javob: 8-10, 6-8, 4-6, 2-4, 2-10.
4.
Paxta changining dispersligi /katta-kichikligi/ bо‘yicha odam
organizmi uchun xavfli diapazonini kо‘rsating. /mkm larda/.
Javob: 50 gacha, 20 gacha, 15 gacha, 10 gacha, 5 gacha.
3-LABORATORIYA ISHI
QUVURLARDA HARAKATLANAYOTGAN
HAVO MIQDORINI О‘LCHASH
Ishning maqsadi:
Quvurdagi harakatlanayotgan havoning miqdorini
aniqlashni о‘rganish.
Umumiy ma’lumotlar
Agar kо‘ndalang kesim yuzasi doira shaklida bо‘lgan havo
о‘tkazgichda, havo
v
m/s tezlik bilan harakatlansa, uning о‘tish miqdorini
quyidagi formula orqali topish mumkin.
Q=F•V, m
3
/s
(
3.1)
Agar havo quvurini kо‘ndalang kesim yuzasi - tо‘g‘ri tо‘rtburchak
bо‘lsa, unda uning yuzasi ikki qо‘shni tomonlarining kо‘paytmasiga teng.
agarda havo quvurining kо‘ndalang kesimi doira bо‘lsa quyidagi
formuladan topiladi:
17
2
2
2
,
785
,
0
4
м
d
d
F
(3.2)
bunda: d - havo quvurining diametri.
Shunday qilib, kо‘ndalang kesim yuzasi doira shakliga ega bо‘lgan
havo quvurlaridan о‘tayotgan havoning miqdori quyidagi formuladan
aniqlanadi:
Q=0,785d
2
V, m
3
/s
(
3.3)
Bu yerda havoning tezligi V ni о‘lchash usuli bilan aniqlaymiz. Bu
usulning qiyinchiligi shundaki havo quvurida havoning tezligini bevosita
asbob yordamida о‘lchab bо‘lmasligini hisobga olib, uni havoning dinamik
bosimi R
din
orqali topiladi. Ma’lumki, Bernulli qonuniga asosan havo
quvuridagi harakatlanayotgan gazning tо‘liq bosimi, statik bosim bilan
dinamik bosimning yig‘indisiga teng.
R
t
=R
st
+R
din
(
3.4)
ya’ni bundan R
din
= R
t
- R
st
Quvur ichida harakatlanayotgan havoning tezligi dinamik bosimga
bog‘langandir.
с
м
gP
V
дин
/
,
2
(3.5)
bunda: g - erkin tushish tezlanishi, g=9,81 m/sek
2
,
ρ - harakatlanayotgan havoning zichligi.
Mugandislik hisoblarida havoning zichligi ρ=1,23 kg/m
3
qabul qilish
mumkin, bunday holda formulani quyidagicha yozish mumkin:
с
м
P
V
дин
/
,
04
,
4
(3.6)
Bu formula havo quvurida harakatlanayotgan havoning harorati 15 dan
25
o
C gacha bо‘lganda aniq natija beradi. Endi dinamik bosimni о‘lchashni
kо‘rib chiqamiz. Buning uchun har xil tuzilishga ega bо‘lgan
pnevmometrik naychalar ishlatiladi. 3.1-rasmda Prandtlya (a) va LIOT (b)
tuzilishdagi naychalar kо‘rsatilgan. Pnevmometrik naychalar ikki kanaldan
iborat. Ulardan "T" harfi bilan belgilangani havo oqimiga qarshi ochiq va
tо‘liq bosimni о‘lchaydi. Naycha oxirida rezinkali ichak kiygiziladigan
3.1-rasm.
18
3.2-rasm.
qismiga "+" belgisi qо‘yilgan. Boshqa "C" harfli kanal havo oqimiga
perpendikulyar yо‘nalishda ochiq Prandtlya naychasida bu halqani teshik
«K» harfi bilan belgilangan.
LIOT naychasida esa bu tо‘rtta teshik "O" harfi bilan belgilangan. Bu
naycha havo oqimining statik bosimini о‘lchaydi va rezinkali shlang
kiygiziladigan joyga "-" belgisi qо‘yilgan.
Havo oqimining bosimini kо‘pincha suv yoki simob ustuni balandligi
bilan о‘lchanadi. Bunda MKGCC kgk/m
2
, /mm suv ustuni/ о‘lchov birligi
sistemasini о‘z ichiga olgan tenglamalardan foydalanish qulay. Havo
oqiminimg bosimi 2 dan 160 kgk/m
2
gacha oraliqda bо‘lganda SAGI yoki
MMN mikromanometrlari orqali va 160 kgk/m
2
dan katta bо‘lganda "U"
shaklidagi manometr orqali, pnevmometrik naychalar yordamida
aniqlanadi. Agar mikromanometrning bir tomonini pnevmometrik
trubkaning /-/ minus tomoni bilan tutashtirilsa bunda havo oqimini statik
bosimi R
st
о‘lchanadi. Xuddi shuningdek tо‘liq bosim ham ventilyatorning
dam beruvchi tomonida musbat, havo sо‘riluvchi tomonida esa manfiy
bо‘ladi. Agar mikromanometrni yoki U shaklidagi manometrni
pnevmometrik naychaning ikkala tomoniga /+/ va /-/ (3.2-rasm) ulansa,
unda u havo oqimining bosimi tezligini R
din
kо‘rsatadi. Havo quvurining
о‘rtasida tezlik kattaroq, devorlariga yaqinlashgan sari esa kamayib boradi.
Dinamik bosim ham shu xilda о‘zgaradi.
Asbob yordamida о‘lchangan dinamik bosim qiymatlarining /R
din
/
о‘rtacha qiymatini aniqlab va undan foydalanib havoning о‘rtacha tezligini
topamiz.
Buning uchun kо‘ndalang kesimi aylana shaklida bо‘lgan havo
quvurlarini kо‘ndalang kesimini xayolan yuzalari teng bо‘lgan halqalarga
bо‘lib chiqamiz va ularning aylana markazidan baravar uzoqlikda yotgan
tо‘rtta nuqtalarida dinamik bosimni о‘lchaymiz. Halqalar soni havo
19
quvurlarining diametriga bog‘liq bо‘ladi.
Havo quvurining diametri, mm 100, 200, 200-400, 400-600
Halqalar soni
2, 3, 4,
5,
Halqalar sonini ixtiyoriy olmasdan, yuqoridagicha olinganda, topilgan
о‘rtacha tezlik qiymati haqiqatga yaqinroq bо‘ladi.
Havo quvuri yuzasini 3 halqaga bо‘linishini 3.3-rasmda kо‘rsatilgan,
har bir о‘lchanadigan nuqtaning havo quvuri devoridan uzoqligini 3.1-jad-
valdan aniqlash mumkin.
3.1-jadval
Havo
quvurining
diametri, mm
О‘lchanadigan nuqtalar tartib raqami
1
2
3
4
5
6
7
8
Havo quvuri ichki devoridan diametr bо‘ylab о‘lchanadigan nuqtagacha
bо‘lgan masofa, mm
100
5
15
30
70
85
95
110
5
16
33
77
94
106
125
6
18
37
88
107
119
140
6
20
41
99
120
134
160
7
23
47
113
137
153
180
8
26
53
127
154
172
200
9
29
59
141
171
191
225
7
24
44
173
152
181
201
218
250
8
26
49
181
169
201
224
242
О‘lchash paytida bu masofalarni pnevmometrik naychaning tashqi
devoriga belgilab qо‘yiladi.
3.3- rasm.
20
3.4-rasm
Do'stlaringiz bilan baham: |
