«O’zbеkiston tеmir yo’llari» aj toshkеnt tеmir yo’l muhandislari instituti hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

1.
 
Sun’iy nafas oldirish. 
Sun’iy nafas oldirish, yordam kо‘rsatuvchi о‘z о‘pkasidan, «og‘izdan-
og‘izga» yoki «og‘izdan-burunga» usulida havo puflash yо‘li bilan 
oshiriladi. 
«Og‘izdan-og‘izga» sun’iy nafas oldirish usulini faqatgina elektr 
tokidan jarohatlanib, mavhum о‘lim holatida emas, balki boshqa baxtsiz 
hodisalar: bо‘g‘ilish, zaharlanishning, dori-darmonlarni kо‘p miqdorda 
iste’mol qilish, suvga chо‘kish (bunda suvni о‘pkadan chiqarib о‘tirishga 
vaqt ketkazmasdan zudlik bilan sun’iy nafas oldirishga kirishilsa, suvni 
о‘pkadan asta sekinlik bilan chiqadi) rо‘y berganda ham qо‘llash mumkin. 
Bu usul boshqa usullarga qaraganda quyidagi sabablarga kо‘ra 
qulayroqdir: 
a)
yordam kо‘rsatuvchi, haqiqatdan ham, havo shikastlangan kishining 
о‘pkasiga kirayotgan va chiqayotganligini kо‘krak qafasini kо‘tarilib – 
tushishiga qarab ishonch hosil qilish mumkin. 
b)
yordamchi tomonidan puflanayotgan havo tarkibida nafas olish 
uchun yetarli miqdorda kislorod bо‘ladi. 
Bunda boshqa usullarga nisbatan, о‘pkaga puflanayotgan havoning 
miqdori 1000-1500 sm
3
ga yetadi. Shikastlanib asfiksiyaga (nafas olishi va 
qon aylanishi tо‘xtagan holati) uchraganlarda, halqum va jag‘ 
muskullarining bо‘shashishi natijasida til pastki jag‘ga yopishib, orqaga 
ketib qoladi va nafas olish yо‘lini tо‘sib qо‘yadi. (16.1-rasm). 
Sun’iy nafas oldirishni boshlashdan avval, о‘pkaga havo yо‘lini ochish 
kerak. Buning uchun shikastlangan odam boshini iloji boricha orqaga 
og‘dirish kerak. Shunda pastki jag‘ bilan til oldinga chо‘zilib, nafas yо‘li 
ochiladi (16.1-rasm). 
Yordam kо‘rsatuvchi puflayotganda og‘zini jabrlanuvchi og‘ziga zich 
birlashtirib 
shunday 
kuch 
bilan 
havo 
berishi 
kerakki, 
bunda 
jabrlanuvchining kо‘krak qafasi kо‘tarilishi kerak. Havo tashqariga chiqib 
ketmasligi uchun burun teshiklari barmoqlar bilan qisiladi (16.1-rasm). 
«Og‘izdan-og‘izga» usuli oddiy va qulaydir. Ba’zan bosh orqaga 
og‘dirilsa ham, og‘izni ochish imkoniyati bо‘lmaydi. Bunday holatda, havo 
burun orqali «og‘izdan-burunga» usuli asosida о‘pkaga puflanadi. Havo 
tashqariga chiqmasligi uchun og’izni qо‘l bilan mahkam yopish kerak. 
Jabrlanuvchining og‘zidan suyuqlik va ovqat qoldiqlari chiqishi 
mumkin. Bunday hollarda, ovqat о‘pkaga tushmasligi uchun og‘iz tezlik 
bilan tozalanishi kerak. Og‘iz va tomoqda suyuqlik borligini sezgan 
zahotiyoq, jabrlanuvchining boshi yon tomonga og‘dirilib, qarshi 
tomondagi yelkasi kо‘tariladi, bunda og‘iz kо‘krakdan pastga bо‘lishiga 

---

78 
e’tibor berish kerak. Shunda suyuqlik pastga oqib ketadi. Sо‘ngra tezlik 
bilan og‘iz dastrо‘mol yoki qо‘l bilan tozalanib, yana havo beriladi. 
Kattalar,bolalar va go’daklarda sun’iy nafas berish tartibi 
Kattalar 
Bolalar 
Go’daklar 
Yoshi 
8-yoshdan katta 
1-8 yosh 
1 yoshgacha 
Boshi 
Bosh 
orqaga 
egilib,iyak ko’tariladi 
Ehtiyotkorlik 
bilan 
bosh jrqaga egilib 
iyak ko’tariladi 
Bosh 
biro 
z 
orqagaegiladi 
Burni 
Burun kataklari bosh 
va 
ko’rsatkich 
barmoq 
bilan 
mahkam qisiladi. 
Burun kataklari bosh 
va 
ko’rsatkich 
barmoq 
bilan 
mahkam qisiladi. 
Og’zi 
Jabrlanuvchining 
lablari lablar bilan 
zich qamrab olinadi 
Jabrlanuvchining 
lablari lablar bilan 
zich qamrab olinadi 
Jabrlanuvchining 
burni va og’zi lablari 
bilan zich qamrab 
olinadi 
Puflashni bajarish 
1,2,3,4 deb 5-sida 
puflash 
1,2 
deb 
3-sida 
puflash 
1,2 
deb 
3-sida 
puflash 
Puflashni maromi 
Har 5 sekundda 1 
marta puflash 
Har 3 sekundda 1 
marta puflash 
Har 3 sekundda 1 
marta puflash 
Puflashning 
davomiyligi 
1.5-2 sek 
1-1,5 sek 
1-1,5 sek 
Tomir 
urushini 
tekshirish 
Uyqu arteriyasida 
Uyqu arteriyasida 
Elka arteriyasida 
Agar nafas olish bilan birgalikda, yurak urishi ham tо‘xtasa, sun’iy 
nafas olish bilan birgalikda yurak yopiq massaj qilinadi.