«O’zbеkiston tеmir yo’llari» aj toshkеnt tеmir yo’l muhandislari instituti hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

Moslama va asbobning bayoni 
Laboratoriya ishini bajarish uchun qurilgan moslama shovqin tо‘suvchi 
yog‘ochdan yasalgan quti 2 (6.1-rasm) va uning ichiga о‘rnatilgan shovqin 
tarqatuvchi generator I dan tuzilgan. Qutining ichki devorlari texnik namat 
3-bilan qoplangan. Shovqinni о‘lchovchi ISHV-1 asbobi shovqinning 
umumiy qiymati 30-130 dB va 16-8000 Gs diapazonda о‘lchay oladi. Uni 
ta’minlash ikkita "Krona- VTs" batareyasi orqali yoki 220 V li elektr 
zanjiridan amalga oshiriladi. Asbobning yuza paneli yuqorisida 
mikrofonga ulash shtekkeri «вход». chastotalar shkalasi, tovush yoki 
titrashni о‘lchash pereklyuchateli va о‘lchov asbobi pastki qismida esa 
о‘lchov diapazonlari pereklyuchatellari «Delitel I» va «Delitel II» holatida 
ikkita shkalada bо‘lib ular 30 dan 90 dB gacha na 0 dan 40 dB gacha har 
10 dB interval bilan yozib chiqilgan. Panelning shu pastki qismida asbobni 
о‘chirish, ta’minlash nazorati, tez va sekin о‘lchash tugmasi, ish turlari 
pereklyuchateli (A, V, C), о‘ziyozar asbobga ulash uyachasi (выход) va 
yerga ulash tugmalari joylashgan (6.1-rasm). 
Shovqin о‘lchagichning ishlash prinsipi quyidagichadir: kelayotgan 
tovush tо‘lqinlari, mikrofon membranasi yordamida, tovush bosimi 
qiymatiga mutanosib qiymatda о‘zgaruvchan elektr kuchlanishi hosil 
qiladi. Bu kuchlanish asbobdagi kuchaytirgich yordamida ma’lum marta 
kuchaytirilib, detsibellarda bо‘laklarga bо‘lingan strelkali indikator bilan 
о‘lchanadi. «Род работы» pereklyuchatelini «Контрол питания » holatiga 
keltiring. Bunda о‘lchagichning strelkasi «batareya» sektori ichida bо‘lishi 
kerak.
Agar strelka bu sektordan chaproqda bо‘lsa, batareyalar almashtirilishi 
kerak. Asbob avval aytganimizdek, kuchlanishi 220 V bо‘lgan elektr 
zanjirdan ham ta’minlanishi mumkin. Shundan sо‘ng, «Rod izmereniy» 
pereklyuchateli chastota xarakteristikasi «A» ustiga keltiriladi. Chunki, 
shovqinning umumiy qiymatlari shu shkalada о‘lchanadi. «Делител»
va
«Делител II» pereklyuchatellarini chapga (agar strelka shkalaning 10 
sonidan о‘ngroqda bо‘lsa yoki о‘ngga, agar strelka shkalaning "0" 
holatidan chaproqda bо‘lsa) burash yо‘li bilan strelkaning 0 bilan 10 dB 
orasidagi holatda bо‘lishiga erishing. 
О‘lchanayotgan shovqining qiymati «Делител I» va «Делител II» 
pereklyuchatellari qiymatlari va о‘lchov asbobi strelkasi qiymati 
yig‘indisiga teng. Masalan, «Делител» pereklyuchateli 50 qiymatida, 

---

41 
«Делител II» pereklyuchateli 10 qiymatida turibdi, о‘lchov asbobi 
strelkasi 4 belgisida. Demak, shovqinning о‘lchangan qiymati (50+10+4) 
64 dB ga teng bо‘ladi.