O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

1855-yili 
qoraqalpoqlarning 
qo‘ldovli 
qa- 
bilasidan bo'lgan 
Ernazarbiy 
boshchiligidagi qo'zg'olon boshlanadi. 
Qoraqalpoqlar bundan buyor Xiva xonligiga bo'ysunmasligini e’lon 
qiladilar. Ernazarbiy Rossiya ta'sirida bo'lgan qozoq urug' boshliqlari- 
dan biri 
Zarliqni 
xon qilib kotarish, natijada imperiya tobeligiga o'tish- 
ga intilardi. Rossiya imperiyasi xuddi mana shu qabiladagi qo'zg'olon 
va xatti-harakatlarni nafaqat pul-mablag'lar bilan, balki harbiy yordam 
yuborish bilan ham qo'llab-quvvatlashga uringan.
1856-yili Said Muhammadxon 
Xiva taxtiga o'tirgach Ernazarbiy 
qo'zg'olonini bostirish uchun katta qo'shin yuboradi. Xivadan yuboril- 
gan 
y a so v u lb o sh i Muhammadniyoz 
Ernazarbiy qo'zg'olonini tor-mor

---

273
etish uchun otlandi. Buni eshitgan Ernazarbiy o‘zi qurdirgan 
Qozoq-
daryo 
qo'rg'oniga joylashib olib mudofaa jangiga tayyorgarlik ko'rdi.
Katta qo'shinning qamal qilishga kirishganligini ko'rgan qo'zg'olon- 
chilar orasida kelishmovchilik chiqadi va Ernazarbiy otib tashlanadi. 
Uni oxirigacha qo'llab-quvvatlashga ahd qilgan guruhlar esa maxfiy 
yo‘llar orqali qal’adan chiqib, 
1853-yili 
Rossiya qo'shinlari tomonidan 
bosib clingan 
Oqmasjid 
qal’asidan panoh topishadi. Ular podsho hu- 
kumatidan qoraqalpoqlami Rossiya imperiyasi fuqaroligiga o'tkazilishi- 
ni so'rab murojaat qildilar. Butun qoraqalpoq xalqi nomidan gapirish 
huquqiga ega bo'lmagan ayrim oqsoqol yoki biyiarning murojaati Ros­
siya 
Tashqi ishlar 
va 
Harbiy vazirliklari 
tomonidan bo'rttirilib, 
«Ros- 
siyaga butun turkiy qabilalar o‘zlarini qo'shib olishni so'rab murojaat 
qilayotirlar, ular na Xiva, na Qo‘qon xonlari tarkibida bolishni istash- 
mayapti»,-
degan bahonada o'z xatti-harakatiarini oqlashga urindilar.