O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

Niso, Q andahor 
shaharlari yonida mo'g'ullarga qaqshatqich zarba berib, 
G'aznaga yetib keldi. 
Valiyon 
qal’asini qamal qiiayotgan mo'g'ul qo'shin- 
larini tor m or otadi. Bu Jaloliddinning dastlabki yirik g'alabasi edi.
Chingizxon Jaloliddin Manguberdiga qarshi 
Shiki Xutuxu no‘yonni 
45 
minglik qo'shin bilan jo'natadi. G'azna yaqinidagi 
Parvon 
tekisligida jang 
bo'ladi. Jaloliddin jangda harbiy taktika tarixida birinchi marta dushman 
suvoriylariga qarshi ot yonida piyoda turib jang qilish uslubini qo'llaydi, 
jangda Jaloliddin g'aiaba qozondi. Biroq qo'lga kiritilgan o'ljalarni taqsim- 
lashda Jaloliddin lashkarboshilari o'rtasida kelishmovchilik boshlanadi. 
O qibatda lashkarboshilardan 
Sayfuddin Ag'roq, A’zam Malik 
va 
Muzaffar SVIalik 
qo'shindan ajralib ketadilar. Fursatdan foydalangan Chin­
gizxon G 'aznaga qo'shin tortadiva ajralib chiqqanlarni alohida-alohida 
tor-mor etadi. Jaloliddin tengsiz janglar olib orib, Sind (Hind) daryosi 
qirg'oqlariga yaqinlashib boradi. Daryo bo'yida 
1221-yil 25-noyabrda
qattiq ja n g bo'ladi. Jaloliddin Chingizxon qo'shinining ilg'orini yengadi. 
Mo'g'ullarning pistirmalarga qo'yilgan 10 ming kishilik saralangan askari

---

81
jang taqdirini hal qildi. Jaloliddin oilasining mo'g'ullar qo'liga tushishini 
istamay (onasining oldindan qilgan vasiyatiga ko‘ra) rafiqasi, onasi va 
bolalarini tik qirg'oqdan daryoga tashlashga amr etadi. O'zi esa otda 
Sind daryosiga sakrab, narigi qirg‘ oqqa suzib o'tadi. U bilan birga to'rt 
ming kishilik askari ham daryodan o'tib oladi. Hozirgi paytda ham bu 
daryoning bir tomoni 
«Ot sakrash», 
narigi tomoni 
«Cho‘li Jaloliy» 
deb 
atalad i Jaloliddinning jasoratiga qoyii qolgan Chingizxon hatto uni ta’qib 
qilish fikridan ham qaytadi. Jaloliddi n yana o ‘n ikki yil davomida goh Eron, 
goh Ozarbayjon hududlarida mo'g'ullarga qarshi kurashni davom ettiradi. 
Kavkazda kuchli davlat barpo etmoqchi bo‘ladi. Ammo mahalliy hokim- 
iar o'rtasidagi nizoiar uning bu orzusini puchga chiqardi. Shunday qiiib, 
harchand kurashsa-da Jaloliddin o n a yurt ozodligini saqlab qololmadi. 
Chunkifursat boy berilgandi. Eng so'nggi xorazmshohning hukmronligi