O‘zbekiston tarixi

Вамбери
 
Ҳ
. 
Бухоро
ёки
Мовароуннаҳр
тарихи
. – 
Т
., 1990. – 55-
б
. 
2
Логофет
 
Д
. 
Н
. 
Бухоро
тоғлари
ва
текисликларида
// 
Сомон
йўли
. – 
Т
., 1992.– 
73-
б
. 
3
Мўминов
 
И
.
 
Амир
Темурнинг
Ўрта
Осиё
тарихида
тутган
ўрни
ва
роли
. – 
Т
., 
1968. – 29–31-
б
. 
82

---

Astrobod, Nijniy Novgorod, Moskva orqali Ganza shaharlari (shimoli-
g‘arbiy Yevropa) ga borardi. Ikkinchisi Xitoy–Kazvin–Tabriz–Trapezund 
yo‘li bilan genuyaliklarning, venetsiyaliklarning savdo kemalariga tushib 
Yevropaga yetardi. Nihoyatda mudhish va serurush zamonlar bo‘lishiga 
qaramay, Amir Temur hokimiyatining soyasi tushgan yerlarning barchasida 
savdo nihoyatda jonli va batamom xavfsiz edi.
Amir Temur davlati mustahkam huquqiy tizimga ega bo‘lib, qonuniylik 
turli choralar bilan qo‘riqlangan. Amir Temur o‘zining davlatni idora qilish 
siyosatida va devonida qat’iy tamoyillar va adolatli qonunlarga amal qilgan. 
Adolat kuchda emas, kuch adolatdadir, degan shior Amir Temur 
saltanatining barcha hududlarida birday amal qilib, axloqiy-ma’naviy 
mezonga aylangan.
Shuningdek, Amir Temur davlatida tartib-intizom, mehnatkash ommani 
himoya qilish, ularga g‘amxo‘rlik, adolat uchun kurash, islom dinini taraqqiy 
ettirish, boshqa mamlakatlar bilan yaxshi munosabatlar o‘rnatish singari 
borasida ham ibratli, hatto hozirgi davr uchun ham saboq bo‘ladigan ishlar 
qilingan.
Sohibqiron Amir Temur dunyo xalqlari tarixida munosib iz qoldirgan 
davlat arbobi bo‘lishi bilan birga, tabiat in’om etgan takrorlanmas, zo‘r 
harbiy qobiliyatga ega sarkarda hamdir. Uning ana shu sarkardalik qobiliyati 
tufayli kuchli armiyasi vujudga kelgan ediki, bu armiya feodal tarqoqlikka 
barham berib, qudratli markazlashgan davlat – Temur imperiyasini vujudga 
keltirishda va uni mustahkamlashda muhim o‘rin tutadi. Akademik 
I.Mo‘minovning e’tirof etishicha, “Harbiy tarix Temurni o‘rta asrning eng 
yirik lashkarboshilaridan deb hisoblaydi”
1
.
Sohibqironning harbiy mahorati ikki yo‘nalishda namoyon bo‘lgan. U o‘z 
lashkarlarini tashkil etishda mashhur, takrorlanmas lashkarboshi sifatida nom 
chiqargan. U ishlab chiqqan harbiy siyosatning asrlar osha o‘rganilib 
kelinayotganligi buni to‘la isbotlaydi. Uning qo‘shinlari tashkiliy tuzilishi 
jihatidan Chingizxon an’analariga asoslangan. Birinchidan, sohibqiron 
qo‘shini ko‘ngillilardan iborat edi, ikkinchidan, u o‘nlik tizim asosida 
qurilgan, ya’ni tumanlarga, mingliklarga, yuzliklarga, o‘nliklarga bo‘lingan. 
Buning farqi shundan iborat ediki, Chingizxon davrida asosiy qo‘shin 
ko‘chmanchilaridan iborat bo‘lar va zabt qilingan mamlakatlarning shaharga 
majburan tortilgan o‘troq aholisi harbiy ishlarda ancha kam ishtirok etardi. 
Temur davlatida esa, o‘troq aholi garchi harbiy kuchning asosiy qismini 
tashkil qilsa-da, har holda ko‘chmanchilar bilan qariyb barobar ahamiyatga 
ega bo‘lardi. O‘troq aholi yashaydigan viloyatlar piyoda askarlarni, 
shuningdek o‘sha zamonning artilleriya bo‘linmalarini – tosh otuvchi, devor 
buzuvchi, o‘q otuvchi mashinalarni, o‘ziotar qurollarni va aslahalarni ishlata 
oladigan jangchilar yetkazib berardi. Sohibqironning otliq yoki piyoda 
askarlarning muayyan qismini yig‘ish zarur bo‘lib qolsa, u o‘z davlatining 
birorta hududidan ma’lum miqdorda tumanlar yig‘ib kelishni buyurib, u 
yerga tabachilarni (hukmdorning maxsus topshiriqlarini bajaradigan 
shaxslar) jo‘natardi. Shu bilan birga, tabachilar qo‘liga ma’lum hududdan 
1