O‘zbekiston tarixi

2. O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga qo‘shilishi va
xalqaro nufuzining ortib borishi 
O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga kirib borishi turlicha ko‘rinishga 
ega. Ulardan biri xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilishdir. Jahondagi 
eng nufuzli tashkilot Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) bilan mustahkam 
aloqalarning o‘rnatilishi respublikamiz uchun alohida ahamiyatga ega. 
1992 yilning 2 martida O‘zbekiston Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh 
Assambleyasining 46-sessiyasida ovozga qo‘yilmasdan, yakdil ma’qullash 
asosida Birlashgan Millatlar Tashkilotiga qabul qilindi. Bu bilan respublika 
231

---

xalqaro huquq va xalqaro munosabatlarning to‘laqonli subyektiga aylandi. 
Prezident I. A. Karimov ta’biricha, «Birlashgan Millatlar Tashkiloti – bu barcha 
davlatlarning, mintaqalarning va butun jahon hamjamiyatining eng muhim 
muammolarini muhokama qilish va yechish uchun tuzilgan noyob 
tashkilotdir»
1
. 
Bugungi kunda jahonning 185 ta mamlakati BMT a’zosi hisoblanadi. 
Ularning har biriga o‘zining jahon iqtisodiyotida tutgan o‘rni va to‘lov 
qobiliyatiga mos keladigan darajadagi badallar belgilangan. O‘zbekistonning 
to‘laydigan badali respublika milliy daromadining 0,13 foizini tashkil etadi. 
1998 yilda O‘zbekistonning badali 840 ming AQSH dollarini tashkil etdi
2
. 
1993 yil 24 oktabrda Toshkentda BMTning O‘zbekistondagi 
vakolatxonasi ochildi. Bu vakolatxona tarkibiga BMTning Taraqqiyot dasturi 
(PROON), Axborot va ijtimoiy aloqalar bo‘limi, Narkotik moddalarga qarshi 
kurash bo‘limi (YUNDKP), BMTning Fan, madaniyat va ta’lim masalalari 
bo‘limi (YUNESKO), Qochqinlar ishlari bo‘yicha oliy komissar 
boshqarmasi vakolatxonasi, BMT Bolalar jamg‘armasining vakolatxonasi 
(YUNISEF), Sanoat taraqqiyoti tashkiloti (YUNIDO), Jahon sog‘liqni 
saqlash tashkiloti, BMTning Ko‘ngillilar dasturi (DOON) va bir qancha 
tashkilotlar hamda vakolatxonalar kiradi. BMTning ana shunday keng 
imkoniyatlaridan O‘zbekiston ham foydalanishga intilib kelmoqda. 
Prezident I. A. Karimovning e’tirof etishicha, «...biz o‘zimizning bunday 
obro‘li xalqaro tashkilot ishidagi ishtirokimizni Markaziy Osiyo mintaqasida 
xavfsizlik, tinchlik va totuvlikni ta’minlashning keskin muammolariga jahon 
jamoatchiligi e’tiborini qaratish imkoniyati deb bilamiz, faqat BMTgina 
xavfsizlikni saqlash va ta’minlashga xizmat qiladigan – oldini olishga 
qaratilgan diplomatiyadan tortib, to tinchlik o‘rnatishga qaratilgan 
operatsiyalarda qatnashishgacha bo‘lgan vositalarning hammasiga ega». 
Mazkur imkoniyatdan foydalanishni nazarda tutib, Prezident I. A. Karimov 
o‘zining BMT Bosh Assambleyasining 48-(1993 yil sentabr) va 50-(1995 yil 
oktabr) sessiyalarida so‘zlagan nutqlarida bir qancha aniq takliflarni aytdi. 
Ularni quyidagicha umumlashtirish mumkin, ya’ni Markaziy Osiyodagi 
xavfsizlik va hamkorlik masalalari yuzasidan BMTning seminarini chaqirish; 
Markaziy Osiyoni yadrosiz mintaqa deb e’lon qilish; BMT Xavfsizlik 
kengashi huzurida vujudga kelib turgan xalqaro nizolarni tahlil qilish va 
buning uchun maxsus guruh tashkil etish; Markaziy Osiyoda narkobiznesga 
qarshi birgalikda kurash olib borish uchun BMTning mintaqaviy 
komissiyasini tashkil etish; Orol bo‘yicha BMTning maxsus komissiyasini 
tuzish va boshqalar. 
Ana shu barcha takliflarning natijasi o‘laroq, O‘zbekistonning tashabbusi 
bilan va BMT rahnamoligida 1995 yilning sentabr oyida Toshkentda 
Markaziy Osiyoda mintaqaviy xavfsizlik muammolariga bag‘ishlangan 
seminar bo‘lib o‘tdi. Unda 20 ta xalqaro tashkilot va jahonning 30 dan ortiq 
mamlakatlari, shu jumladan AQSH, GFR, Fransiya, Buyuk Britaniya, 
1
Каримов