O‘zbekiston tarixi

Каримов
 
И
. 
А
. 
Хавфсизлик
ва
барқарор
тараққиёт
йўлида
. 
Т
. 6. – 245–
246-
б
. 
2
O‘sha manba. – 247-b.
235

---

harbiy mashqlarda qatnashgani tufayli, o‘z ofitserlari va askarlarining harbiy-
texnik tayyorgarligi mavqeini yanada ko‘tarishga erishdi. 
Mustaqillik sharoitida O‘zbekiston turkiy tilli davlatlar bilan aloqalarni 
yanada rivojlantirish va chuqurlashtirishga alohida e’tibor berib kelmoqda. 
Bu xalqlarning o‘zaro tarixiy, etnik-madaniy va ma’naviy-ruhiy yaqinligi 
iqtisodiy va gumanitar sohalardagi muammolarni samarali hal qilishga 
yordam beradi. 
Turkiy tilli davlatlarning sammitlari (eng yuqori darajadagi davlat 
rahbarlarining uchrashuvlari) an’anaga aylanib qoldi. Hozirgacha bunday 
uchrashuvlardan beshtasi bo‘lib o‘tdi. Uchrashuvlar chog‘ida fan, madaniyat, 
ta’lim, iqtisodiyot, transport kommunikatsiyalari sohalarida ikki tomonlama 
va ko‘p tomonlama hamkorlikni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari 
belgilanyapti, ularni amalga oshirish yo‘llari ishlab chiqilyapti. 
O‘zbekiston rahbariyati turkiy tilli davlatlarning har bir sammitida turli 
dolzarb muammolarni muhokamaga qo‘yish borasida tashabbuslar bilan 
chiqmoqda. Masalan, 1998 yil 9 iyunda Qozog‘istonda bo‘lgan uchrashuvda 
Prezident I. A. Karimov hozirgi kunda Markaziy Osiyo davlatlari uchun 
milliy ta’lim tizimini tubdan isloh qilish, o‘sib kelayotgan avlodni XXI asr 
talablari va muammolariga javob beradigan darajada har tomonlama 
tayyorlash eng dolzarb masala ekanligini ta’kidlab, bu muammolarni hal 
etish uchun xalqaro tuzilmalarning resurs, imkoniyat va investitsiyalarini jalb 
etishni taklif qildi
1
. 
Ayni kunda turkiy tilli davlatlar o‘zaro hamkorlikda bir qancha 
muammolarni hal qilyaptilar. Jumladan: 
−
Transkavkaz yo‘nalishi bo‘yicha Yevropa qit’asiga yo‘l ochilyapti; 
−
yirik xalqaro konsorsiumlar tuzish, qimmatli qog‘ozlar bozorini yaratish 
bo‘yicha birmuncha ishlar qilindi; 
−
«Turkiston – umumiy uyimiz» g‘oyasining amalga oshirilishi natijasi 
o‘laroq Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati Assambleyasi tashkil etildi; 
−
atoqli arboblarning, mashhur eposlarning yubileylari va boshqa tarixiy 
voqealar birgalikda nishonlanyapti va h.k.
Bularning barchasi turkiy tilli xalqlarning tobora yaqinlashuviga yordam 
bermoqda. 
O‘zbekiston Respublikasi ko‘p tomonlama aloqalardan tashqari, ikki 
tomonlama aloqalarni rivojlantirishga ham harakat qilyapti. Ayniqsa, AQSH, 
Yaponiya, Germaniya, Buyuk Britaniya, Fransiya, Belgiya va boshqa 
rivojlangan mamlakatlar bilan aloqalarga alohida e’tibor bermoqda. Bu 
borada, birinchi navbatda, O‘zbekistonga yangi texnika va 
texnologiyalarning kirib kelishi uchun imkoniyatlar yaratish nazarda 
tutilmoqda. Bu davlatlar bilan aloqalarni tashkil qilishda I. A. Karimovning 
ta’kidlashicha, bir prinsipga amal qilinyapti, ya’ni «O‘zbekiston bir vaqtning 
o‘zida turli darajalarda – dunyo miqyosida va mintaqa ko‘lamida integratsiya 
jarayonlarida qatnashsa-da, ammo bir muhim qoidaga: bir davlat bilan 
yaqinlashish hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslikka amal qiladi. Biz bir 
1
Qarang: 
Каримов
 
И
. 
А
. 
Биз
келажагимизни
ўз
қўлимиз
билан
қурамиз
. 
Т
. 7. – 
81-
б
. 
236

---

subyekt bilan sherikchilikning mustahkamlanishi boshqalar bilan sherikchilik 
munosabatlarining zaiflashuviga olib kelishiga qarshimiz»
1
.
O‘zbekiston ana shu maqsaddan kelib chiqib va o‘z manfaatlarini hisobga 
olib, barcha mamlakatlar bilan teng huquqli munosabatlarni amalga 
oshirmoqda. Bugungi kunda 10 milliard AQSH dollaridan ortiq (ular doim 
ko‘payib bormoqda) chet el sarmoyalari ishtirokida 200 dan ortiq investitsiya 
loyihalari ishlab chiqildi va amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston chet el 
investitsiyalarini respublikamizga jalb qilishning eng samarali yo‘li qo‘shma 
korxonalarni tashkil qilish, deb hisoblaydi. Hozirgi kungacha dunyoning 80 
ta mamlakati sarmoyalari ishtirokida tuzilgan 3200 dan ortiq qo‘shma 
korxona ro‘yxatga olingan. Bu hamkorlik natijasi yuqori sifatli, eksportbop 
mahsulotlar ishlab chiqarishga olib kelmoqda. Respublikada ishlab 
chiqarilgan an’anaviy mahsulotlar – paxta, rangli metall bilan birga kalava, 
benzin, avtomobil sotish yo‘lga qo‘yildi
2
. 
Mazkur yutuqlarning asosi respublika rahbariyati tomonidan chet el 
investitsiyalari kirib kelishiga huquqiy kafolatlarning yaratilishidir. Ushbu 
masala birinchi chaqiriq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining XI 
sessiyasida muhokama qilingan va qator qonunlar qabul qilingan edi. 
Jumladan «Chet el investitsiyalari» hamda «Xorijiy investorlar va 
investitsiyalarga kafolat berish to‘g‘risida»gi qonunlar investorlar uchun qo‘l 
keldi. «DEU» avtomobil zavodi, Buxoro neftni qayta ishlash, «Zarafshon-
Nyumont» va shu kabi ko‘plab korxonalarning samarali faoliyati yuqorida 
yaratilgan kafolatlarning natijasidir. 
O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga kirib borishidagi yana bir muhim 
yo‘nalishi – MDH davlatlari bilan ikki tomonlama va ko‘p tomonlama 
aloqalarning mustahkamlanayotgani bilan bog‘liq. Bu yo‘nalish muayyan 
xususiyatlarga ega. Chunki sobiq Ittifoq davrida bu mamlakatlarning 
iqtisodiyoti o‘zaro chambarchas bog‘liq edi. Ittifoqning tarqalib ketishi 
an’anaviy aloqalarning susayishiga, ba’zi soxalarda esa umuman uzilib 
qolishiga olib keldi.
MDHning ahamiyati to‘g‘risida so‘z yuritishdan oldin uning dunyoga 
kelishi xususida to‘xtalib o‘tish lozim. 1991 yilning 8 dekabrida Rossiya, 
Ukraina, Belorussiya respublikalarining rahbarlari B. Yelsin, L. Kravchuk, 
S. 
Shushkevichlar Mustaqil davlatlar hamdo‘stligini tuzish haqidagi 
shartnomani imzoladilar va bu hamdo‘stlik ilgari Ittifoqqa kirgan davlatlar 
uchun ochiq deb e’lon qilindi. 1991 yil 31 dekabrda Ashxobodda 
O‘zbekiston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston 
respublikalari rahbarlarining Minskdagi uchrashuvida MDHga sobiq SSSR 
respublikalarining teng huquqda kirishi kelishib olindi. Uning tarkibiga 
kirgan davlatlar MDHning ta’sischilari deb hisoblanishi haqidagi taklif 
ma’qullandi. 
1
Qarang: