«O’zbekiston tarixi» fanidan chor rossiyaSI, sovet mustamlakachiligi va milliy istiqlol» davrlari bo’yicha uslubiy qo’llanma

2. XX asrning 20-30 - yillarida komunistik partiya va sovet 
hokimiyatining O’zbekistonda yuritgan qatag’onlik siyosati va uning 
respublika ijtimoiy, madaniy hayotiga asoratli ta’siri 
Sovet hokimiyati tashkil etilgan kundan boshlab, partiya «dohiysi» Lenin 
tomonidan «qizil terror» amalga oshirilishdan boshlab, o’zgacha fikrlovchilarga 
qarshi qatag’on siyosatini boshlab yuborgan edi. «Qatag’on» so’zining lo’g’aviy 
ma’nosi «qatli-om» ya’ni ommaviy qirg’in ma’nosini anglatadi. Ushbu siyosat 
SSSRdek «qizil saltanat» parchalanib ketguncha qadar davom etdi. Qatag’onlik 
sovet tuzumi va jamiyatning ajralmas tarkibiy qismi, uning tabiiy yo’ldoshi sifatida 
nomoyon bo’lgan edi. XX asrning 30-- yillariga kelib bu mudhish siyosat o’zining 
kulminasion (yuqori) nuqtasiga yetdi
57
. 1918 - yilning 30 aprelida Turkiston Sovet 
Respublikasi tashkil etilgan vaqtdan boshlab milliy manfaatni himoya qiluvchi 
Turor Risqulov Qoyg’usiz Otaboyev Inomjon Xidirashev, Abdulla Rahimboyev, 
nazir To’raqulov, Sultonbek Xojanov kabi mahalliy millat vakillari rahbarlik 
lavozimlarida faoliyat yuritishdi. Ammo ular XX asrning 20 - yillaridayoq 
«millatchi» likda ayblanib jazolanishdi
58
. Keyingi yillarda Sovet mafkurachilari 
tomonidan o’zbek milliy kadrlari sha’nini bo’lg’ashga qaratilgan, «18 lar guruhi», 
«Inog’omovchilar», «Qosimovchilar» guruhlari to’qib chiqarildi. Ularning 
faoliyatiga oid tarixiy hujjatlarni kuzdan kechirar ekanmiz, bu insonlar faoliyatida 
ularni ayblashga asos bo’ladigan hyech bir ashyoviy dalillar bo’lmaganligiga amin 
bo’lamiz. Ularning yagona «gunohi» - bu o’z millati dardi, tashvish va manfaatini 
ko’zlab ayrim muhim muammolarni ko’targanligi va ularni hal etishga yuqorining 
e’tiborini jalb etganligi edi xolos.
Respublikaning taniqli arboblaridan iborat «18 lar guruhi» (I.Xidirashev, 
M.Saidjonov, U.Ashurov, R.Rahimboboyev, M.Urunxo’jayev va boshqalar)ga yer-
suv islohotiga qarshi chiqqan, boy-quloq va yer-egallari manfaatini himoya qilib 
chiqqanlar, mahalliychilik va millatchilik g’oyalarini ilgari surgan degan soxta 
aybnoma qo’- yildi. Aslida esa ular hukmron Markazning ulug’ davlatchilik va 
shovinistik siyosatiga, milliy kadrlarga nisbatan bepisandlik, loqaydligiga qarshi 
chiqib, adolat va haqqonliylik tamoyillarini himoya qilganlar. Shu bois rasmiy