O’zbekiston suv havzalaridagi baliq xo’jaligi va ularning iqtisodiy ahamiyati

2.1.2-rasm. Kichik soxta kurakburun (Pseiuioscaphirhynchus hermanni) 
Dum iplari bilan birga hisoblaganda uzunligi 36-40 sm ga boradi. Bu baliq 
filbo'yin yoki qilquyruq deb ham ataladi. Juda kam uchraydi. 5 - 6 yoshida voyaga 
yetadi. Aprel oyining o'rtalarida urg'ochi baliq 1,5 mingtagacha uvildiriq tashlaydi. 
Tuxumining diametri 1.8 mm gacha boradi. Suvda uchraydigan umurtqasiz 
hayvonlar bilan oziqlanadi. Soxta kurakburunlaming uchala turi ham kamyob 
bo'lganligi uchun «Qizil kitobi»ga kiritilgan. Osyotrlar MDH mamlakatlaridan 
tashqari Shimoliy Amerika suvlarida ham uchraydi. Ular qimmatbaho va sifatli 
go'shti hamda ikrasi uchun ovlanadi. Shuning uchun ham hozirgi vaqtda bu baliq 

---

20 
maxsus baliqchilik zavodlarida sun'iy urchitilib, tuxumdan yosh baliqlami daryo va 
dengizlarga qo’yib yuboriladi. 
Kurakburunlar (Polyodontiilae) oilasining 
2 ta turi bo’lib, u Shimoliy 
Amerika va Janubi-Sharqiy Osiyoda uchraydi. Ulardan biri eshkakburun 
(Polyodon 
spathula) 
Missisipi daryosida uchraydi, Uning bo’yi 2 m, og’irligi 75 kg. Ikkinchi 
turi psefur 
(Psephurusgladins) 
esa Xitoydagi Yanszi daryosida uchraydi, uning bo'yi 
7 m gacha yetadi. Bu baliqlarning rostrumi uzun va uchi keng, yapaloq kurakkj 
o’xshaydi. Ularning og’zi ancha katta va jag’larida mayda tishchalari bor. Terisi 
yalang’och. Tumshug’ida tikanlari shiplari yo’q. 
2.1.3-rasm. Eshkakburun (Polyodon spathula) 
Osyotrlaming ayrim turlari chuchuk suvlarda ham yashaydi. ba’zi turlari esa 
o’tkinchi. Masalan: sterlyad va Amerika ko’l osyotri bir umr chuchuk suvlarda 
yashaydi. Beluga, rus osyotri va sevryugalar asosan dengizlaming qirg’oqqa yaqin 
qismida yashab, tuxum qo’yish uchun daryolarga kiradi. Ular asosan bahorda tuxum 
qo’yadi. ikralarini suv tagiga, ayrim turlari qum va loyga ko'mib qo’yadi. Tuxumi 
rivojlanib to voyaga yetgan baliqqa aylanguncha har xil turlarida turlicha bo'ladi. 
Masalan: sterlyadlaming voyaga yetishi uchun 4-6 yil, rus osyotriga 8 - 1 5 yil. 
belugaga esa 15-18 yil kerak bo'ladi Ularning serpushtligi ham har xil. Masalan: 
sterlyad 4 mingdan 140 mingtagacha. Sibir osyotri 50 mingdan 500 mingtagacha. 
Rus osyotri 70 mingdan 840 mingtagacha va Uzoq Sharq belugasi 500 mingdan 4,5 
milliontagacha ikra tashlaydi. Osyotrlar asosan. hayvon oziqalari bilan oziqlanadi. 
Beluga yirtqich, bu baliq, ba'zan tyulen bolalarini ham yeydi. Osyotrlar ko'proq 
mollyuskalar bilan. sterlyadlar esa suvda yashaydigan hasharotlar bilan oziqlanadi. 
Yevropada va Shimoliy Amerikada osyotrlar miqdori kamayib ketgan. MDH da 

---

21 
asosan, osyotrlar Kaspiy va Qora Dengiz havzalarida ovlanadi. Hozirgi vaqtda 
osyotrlaming 90-95 % ovlanadi. Shu sababli ham oxirgi yillarda osyotrlar 
asosan baliqchilik zavodlarida sun'iy usulda urchitilib tuxumdan baliqchalami 
dengizga qo'yib yuborilmoqda.