O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

Qalay,  qо‟rg‟oshin  va  rux  asosidagi  antifriktsion  qotishmalar.  Ilgaridan  qо‟llanilib  kelayotgan 
qalay  va  qо‟rg‟oshin  asosida  olinadigan  qotishmalar  (babbitlar)  dan  og‟ir  yuklangan  mashinalar 
podshipniklarining  yeyiluvchi  qismi  (vkladishlar)  quyiladi.  Maxsus  xossalarga  ega  bо‟lish  uchun 
babbitlar  tarkibiga  legirlovchi  qо‟shimchalar  kiritiladi.  Masalan,  mis  qattiqlik  va  zarbiy  qovushoqlikni, 
nikel qovushoqlik, qattiqlik, ishkalanishdagi yemirilishga bardoshlilikni, kadmiy elementi mustahkamlik 
va korroziyabardoshlilikni, surma esa mustahkamlikni oshiradi. 
Yuqori  antifriktsion  xossalarga  ega  bо‟lgan  babbitlarning  asosi  α-qattiq  eritma  bо‟lib,  uning 
tarkibida qattiq qo‟shimchalar sifatida intermetallidlar SnSb bо‟ladi. Bunday qotishmalar yuqori tezlik va 
katta  kuch  ta„siri  ostida  (V=50  м/c,  R=10…20  MPa,  РV=(50…75)MPa∙м/с)  ishlaydigan  ishqalanish 
juftlarini  yaratishda  qо‟llaniladi.  Masalan,  ulardan  og‟ir  yuk  kо‟taradigan  mashinalar,  yuqori  quvvatli 
bug‟  turbinalari  va  nasoslarning  ishqalanish  juftlari  tayyorlanadi.  Avtomobil,  qishloq  xо‟jaligi 
texnikasida  hamda  shunga  о‟xshash  mashinalarda  (V=30  м/с,  R=90  MPa)  qо‟rg‟oshinli  babbitlar  keng 
qо‟llaniladi (Б16, Б21, БS6). 
Babbitlardan  tayyorlanadigan  podshipniklar  bimetall  holda,  ya„ni  qattiq  asosga  yupqa  babbit 
qatlamini quyib olinadi.  Shuning uchun bunday podshipniklarning ishlash  qobiliyati babbit qatlamining 
qalinligiga bog‟liq: qatlam  qancha kichik bо‟lsa, podshipnik  shuncha  yaxshi  ishlaydi.  Katta bо‟lmagan 
tezlikda  va  kuchlanishda  ishlaydigan  podshipniklar  rux  asosidagi  babbitlardan  tayyorlanadi.  (V≤3  м/с; 
Р≤20MПa).  Bu  qotishmalar  tarkibida  asosiy  legirlovchi  elementlardan  tashkari  boshqa  elementlar  ham 
bо‟lishi mumkin. Masalan, ЦAM10-5 va ЦAM9,5-1,5 larda alyuminiy va misdan tashqari 0,03…0,06 % 
Mg ham bо‟ladi. Ulardan kuyish usuli bilan bir butun (monolit) vkladishlar olinadi. 
ЦAM,5-1,5  dan  pо‟lat  va  alyuminiy  qotishmalari  bilan  birgalikda  juvalash  usuli  bilan  kо‟p 
qatlamli  (bimetallar)  kompozitlar  olinadi.  Sо‟ngra  ulardan  shtamplash  usuli  bilan  ishchi  qism  - 
vkladishlar tayyorlanadi. 
Texnika  alyuminiy  asosidagi  antifriktsion  (podshipnik)  qotishmalari  ham  ishlatiladi  (ГОСТ 
14113-78). Ularning tarkibida Sn (2…4% dan 17…23% gacha), Cu (0.8…1.2% dan 2,0…5% gacha). Ni 
(0,3…0,5% dan 2,7…3,3% gacha) va Si (0,3…0,7% dan  1,7…2,0% gacha) bо‟ladi.