O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

martensitga  aylana  boshlash  harorati  deb  ataladi.  Martensitga  parchalanishda  boshlang‟ich  va  oxirgi 
fazalar miqdori о‟zgarmaydi, agregat kо‟chish natijasida faqat kristall panjara qayta quriladi (diffuziyasiz 
jarayon).  Martensit  tayoqchalari  (plastinkalari)  oldingi  donachalar  о‟rnida  parallel  yoki  bir-biriga 
nisbatan  50
0
  hamda  120
0
  burchak  ostida  joylashishi  ham  mumkin.  Bu  parchalanish  juda  katta  tezlikda  
boradi  va  kristallarning  о‟sish  tezligi  ham  katta  bо‟ladi.  (10
3
  m/sek).  Parchalanish  davomida  kristall 
katakcha  atomlari  о‟z  о‟lchamlaridan    kamroq  masofaga  bir  vaqtda  siljish  natijasida  atom  panjaraning 
turi о‟zgaradi (agregat kuchish sodir bо‟ladi). Martensit hosil bо‟lish jarayoni  о‟zining boshlanish (M
B
) 
va tamom bо‟lish (M
t
) haroratiga ega. Agar shu oraliqda harorat о‟zgarmasa (ya„ni sovish rо‟y bermasa), 
parchalanish ham tо‟xtab qoladi. Lekin perlitga parchalanishda harorat о‟zgarmay qolganda ham jarayon 
davom  etadi.  Shu  jihatdan  martensitga  parchalanish  perlitga  parchalanishdan  farq  qiladi.  Legirlangan 
pо‟latlardagi  uglerod  miqdori  qancha  kо‟p  bо‟lsa,  diffuziya  jarayoni  shunchalik  sekin  boradi,  natijada 
martensitga  parchalanish  harorati  oddiy  haroratdan  ancha  kichik  bо‟ladi.  Shuning  uchun  strukturada 
materialning hajmi bо‟yicha parchalanmay qolga qoldiq austenit (A
qol
) bо‟ladi. Martensitning hajmi katta 
bо‟lganligi uchun namuna deformatsiyalanishi ham mumkin.  
           Demak, martensit  uglerodning  α-temirdagi to‟yingan qattiq  eritmasidir, uning donalari  ninalarga 
о‟xshash,  juda  ham  yupqa  plastinkalardan  iborat  (24  -  rasm),  qattiqligi  esa  HB  (600-650)  oralig‟ida 
bо‟ladi. 
 

---

 
 
 
66 
 
a)                                                       b)