O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

 
8-Mavzu: Metal va qotishmalarga termik va kimyoviy – termik ishlov berish  asoslari 
(4-Soat) 
      
  Mashinasozlikda  kо‟pgina  pо‟lat  va  chо‟yanlardan,  shuningdek  rangli  metallarning  qotishmalaridan 
(bronza, latun, duralyuminiy va boshqalar) yasalgan buyumlarning fizikaviy, mexanikaviy va texnologik 
xossalarini zarur tomonga о‟zgartirish  maqsadida ularga termik va kimyoviy-termik  ishlov beriladi.  Bu 
esa  yengil,  puxta  va  chidamli  mashinalar  tayyorlashda,  metallarni  tejashda,  ularning  tannarxini 
kamaytirishda katta rol о‟ynaydi 
 
Аustenit  GS  va  ES chiziqlaridan,  ya„ni Ac
3
  va  Acm  kritik  nuqtasidan  yuqori  haroratlardagina 
barqaror bо‟ladi. Pо‟lat Ar va Acm  nuqtalardan past haroratgacha juda sekin sovitilganda evtektoiddan 

---

 
 
 
21 
oldingi pо‟latlardan ferrit, evtektoiddan keyingi pо‟latlardan sementit ajralib chiqa boshlaydi. Bu jarayon 
harorat Ar
1
 kritik nuqtaga tushguncha davom etadi. Harorat Ar
1
 nuqtaga tushganda evtektoiddan oldingi 
pо‟latlarda  austenitdagi  ortiqcha  uglerodning  hammasi  ferrit  tarzida,  evtektoiddan  keyingi  pо‟latlarda 
austenit tarkibidagi ortiqcha uglerodning hammasi sementit tarzida ajralib chiqa boshlaydi. 
             Austenitning  parchalanishi  pо‟lat  uzluksiz  sovitilganda  ham  Ac
1
  kritik  nuqtadan  pastroq 
haroratgacha tez sovitilib (о‟ta sovitilib), shu haroratda tutib turilganda ham sodir bо‟ladi. Austenit Ac
1
 
nuqtadan  pastroq  haroratgacha  о‟ta  sovitilib  shu  haroratda  tutib  turilganda  uning    parchalanishi