O’zbekiston Res’ublikasi

2-қадам. Тезкорлик билан мавзунинг асосий ғояларини ифодаловчи 
чизиқларни чизинг ва унга ғояни ёзинг 
Бу босқичда ҳар бир фикрни идрок харитасига киритиш мухимдир, ахборотни 
тузатиш учун сизда кейинроқ етарли вақт бўлади. Базида бу мавзуни тушунишда 
калит сифатида ҳал қилувчи омил бўлади. 
3-қадам. Боғлиқликларни изланг 
Тафаккур харитада пайдо бйлган фикрлар орасидаги боғлиқликни кўрсатиши 
учун, чизиқларни, рангларни, кўрсаткич белгиларини ёки бошқа барча 
белгиларни ишлатинг. 
Ушбу боғлиқликлар янги ахборотни тушунишингизда ёки ишнинг 
структурали режасини тузишда муҳим бўлиши мумкин. Харитани шахсий 
белгилар ва расмлар ёрдамида тузаётганингизда сизга эслашга ва тушунишга 
кўмаклашадиган фикрлар орасидаги визуал ва маьноли боғликликларни 
ўрнатинг. 
4-қадам. Бош ҳарфлардан фойдаланинг 

---

43 
Бош ҳарфлардан фойдаланиш ғояси фақат муҳим қисмларни ёзишга сизни 
рағбатлантиришдан иборат. Бош ҳарф билан ёзилган сўзларни диаграммаларда 
ўқиш осон бўлади. Бундан ташқари, тушунтирувчи сўзларни майда ҳарфлар 
билан ёзишни хоҳлаб қолишингиз мумкин. Айрим ўқувчилар буни идрок 
харитасига яна бир бора кейинги босқичда киришганда амалга оширадилар, айни 
шу вақтнинг ўзида бошқалар шундай шаклда, мисол учун баҳолаш мезонларини 
ёзишади. 
5-қадам. Катта жой қолдиринг 
Енг фойдали идрок хариталари – бу вақт ўтиши жараёнида ахборотлар билан 
тўлдириб бориш имконият бор бўлган хариталардир. Идрок харитасининг 
дастлабки чизмасини тайёрлаганингиздан сўнг, сиз қандайдир нарсаларни 
ажратишингиз, ахборот ёки савол билан мавзуни ўрганишнинг бутун даври 
давомида, то имтиҳонлар бошлангунга қадар тўлдиришингиз мумкин. Шу 
сабабли кўпроқ жой қолдириш тавсия этилади. Масалан: 
Амир Темурнинг ҳарбий юришлари 
 

---

44 
Расмда кўриниб турганидек, идрок харитаси тушунча, пункт ёки саволдан 
иборат ячейкаларни ташкил этади. Ҳар бир ячейка бошқаси билан стрелкаси 
билан боғланган. Стрелка муносабат йўналишини англатади ва гап сифатида 
ўқилади. 
Бошқа варианти: сиз асосий мавзудан бошлайсиз, унга таалуқли энг муҳим 
ғояларни киритасиз, ва унинг атрофидаги шохлар каби жойлаштирасиз, сўнгра 
эса ушбу мавзуларни шохчалар (2, 3 ва ҳ.к. даражадаги шохлар)да ўз 
ғояларингизни ёки калит сўзларни жойлаштириш орқали ривожлантирасиз.
Интеллект-хариталарни тузиш учун асос - кўришга оид воситалардан 
фойдаланишдир. Биринчидан, ёнбошида сўзлар ёзилган шохларни чизасиз.
шохлар ғояларни кетма-кетлик билан, муҳимлигига қараб тартиблашга, ўзаро 
бир-бири билан боғлашга ёрдам беради. Иккинчидан, сиз сўзлар билан ифода 
этилган ғояларни иллюстратсияси ва изоҳи сифатида расмлардан ҳамда ғояларни 
шарҳлаш, маълум жойларга урғу бериш учун махсус белгилардан фойдаланасиз. 
Бунинг барчаси харитани ёрқин, эсда қолувчи ва тушунарли қилади.