O‘zbekiston resublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti adabiyotshunoslik kafedrasi o‘zbek mumtoz va milliy uyg‘onish davri adabiyoti alisher Navoiy “Lisonu-t-tayr” ma’ruzachi: f f. n. Sh. Qahhorova

Yetti raqamining tarixiy asoslari

mif
Ezgulik, yovuzlik,muqadds raqam
Yetti iqlim, yetti sayyora, hafta kunlari, oyning to’rt etti kunda yangilanishi…
Diniy marosimlar…

Tasavvufda yetti raqami

Badiiy timsol
Yetti iqlim. Yetti vodiy,
Yetti sayyora
Ruhning yetti martabasi
Atama
Yetti maqom
Yetti hol

Yetti raqamining tarixiy asoslari

Yetti vodiy
Qur’oni karimda 7 qavat osmon
G’azzoliyda vodiylar soni aytilmagan
Fariduddin Attorda yetti ta
Abu Ali ibn Sinoda
8 ta vodiy

Yetti raqamining tarixiy asoslari

So’giyning yetti sifati
ilm
eshitish
iroda
kalom
qudrat
ko’rish
hayot

Haqning sufatlari = so’fiy sifatlari

Islom tushunchasiga ko’ra

• Inson yaratganning xalifasi

Tasavvufda

• Inson yaratganning bir qismi, unda bor narsa bunda ham mavjuddir, degan tasavvufiy e’tiqodga borib taqaladi

Demak, Fariduddin Attor va Alisher Navoiylarning yetti vodiy, avvalo, me’roj haqidagi, Payg’ambar urujiga havas tariqasida inson ruhiyatining Robbisiga tomon ramziy parvozi haqidagi hikoyatlardan kelib chiqqan bo’lsa-da, o’zi mansub tasavvuf adabiyoti ta’sirida o’zgargan.

N.Komilov: “Attor va Navoiy tasvirlagan yetti vodiy solik ruhining yetti tovlanuvchi manzarasi – Ilohga vosil bo’lish bosqichlari, ma’rifat zinalarini bildirib keladi”, - deya ta’kidlaydi. (37-38 bet)

Yetti vodiy

• Go’zal shahzoda va unga oshiq ikki yigit haqida hikoya

Talab

• Asma’iy va oshiq yigit suhbati

Ishq

• Ko’rlar va fi hikoyati

Ma’rifat

• Ikki ustod va shaxmat donalari

Istig’no

Yetti vodiy

• Mansur Xalloj haqidagi rivoyat

Tavhid

• Go’zal malika va unga oshiq yigit haqida hikoya

Hayrat

• Shayx Abul Abbos qassob va obdasta so’ragan devona ; Bahovuddi Naqshband so’zlari; parvonalar to’dasi

Faqru fano