O‘zbekiston resublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti adabiyotshunoslik kafedrasi o‘zbek mumtoz va milliy uyg‘onish davri adabiyoti alisher Navoiy “Lisonu-t-tayr” ma’ruzachi: f f. n. Sh. Qahhorova

Qushlarga komil yo’lboshchi
Solik qush bilan Simurg’ o’rtasida bog’lovchi vositachi
donishmand

Simurg’ timsoli

Qushlar podshosi
Ilohiy ideal
O’ttiz qush

• Ilohiy o’zlik o’zdan baland yuksaklikdadir, unga riyozat chekib yetmoq zarur

Fariduddin Attorda Simurg’

• Ilohiy o’zlik insonning ichidadir, riyozatlar chekib, nafs qutqularini yengib borish asnosida uni kashf etmoq kerak

Alisher Navoiyda Simurg’

Uzr aytayotgan qushlar ramzi

1

• To’ti – mumtoz adabiyotda shirinso’zlik timsoli. Dostonda esa zohiriy orzu-havasga o’ch, xudbin, o’z-o’ziga bino qo’ygan kishi timsoli. (Yashil to’n kiygan kishi)

2

• Tovus – ma’shuqaning go’zalligi va qadam tashlashi ramzini bersa, dostonda zebu ziynatga bino qo’ygan kishi yoki o’zining ilmi, amaliga bino qo’yish ramzi (masxaraboz hindu )

3

• Bulbul – oshiq timsoli, dostonda zohiriy go’zallikka, o’tkinchi jiloga maftun kishi timsoli. (shohga oshiq bo’lgan gado - soxta oshiq)

4

• Qumri – xonaki, sayroqi qush, dostonda g’aflatda yurgan o’ta xonaki hunarmandlar timsoli (bog’bon)

5

• Kabutar – mifologiyada ruh, tinchlik timsoli. Vujudiga asir notavon ruh timsoli. (shapaloqdan qornini to’ydirgan tanbal)

6

• Kabki dari (tog’ kakligi) – zohid timsoli (qallob gavharfurush)

7

• Tazarv (tustovuq)- go’zallik timsoli, dostonda tashqi go’zalligiga bino qo’ygan, ruhiyatning yengil-yelpilikka moyillik timsoli (Muqbil va Mudbir)

8

• Qarchig’ay – mard, botir timsoli, dostonda g’ururiga qullik ramzi. Itlarga yem bo’lgan ayiq)

9

• Shunqor – o’zini shoh atab, shohga ehtiyojsizligini aytadi (o’zini shoh deb behayolik qilgan va o’lim topgan axmoqlar)

10

• Burgut – nafsga, jismoniy kuch-qudratga berilib, toat-ibodatni unutgan unutgan inson, asliyatni esidan chiqargan ruh timsoli

11

• Kuf (boyo’g’li) –kundalik tirikchilikka ruju qo’ygan inson timsoli (xazina topib olgan telba)

12

• O’rdak – soxta karomatfurush so’fiy timsoli(Makka ziyorati nasib etmagan savdogar)

13

• Tovuq –qushlar ichida rais va toj egasi. Shahvoniy hirs timsoli