O’zbеkistоn rеspublikasiоliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakulteti

5. Moddani ustunga qo'llash usullari:
• Quruq usul. Moddalar alohida-alohida qo'llaniladi - qattiq (shunchaki ustunga quyiladi) yoki suyuq (pipetka bilan ustunga o'tkaziladi).
• Eritmada. Modda elimentning minimal miqdorida yoki elyuentdan kamroq qutbli erituvchida eritiladi va pipetka bilan qo'llaniladi. Muhim! Erituvchi eluentdan kamroq qutbli bo'lishi kerak, aks holda material bu erituvchi bilan birga ustundan tortib olinadi. Muhim! Eritma qatlami modda bilan qanchalik toraysa, ajralish shunchalik yaxshi bo'ladi.
• Sorbent bilan qattiq aralashma sifatida. Modda oz miqdorda erituvchi qo'shilgan holda sorbent bilan aralashtiriladi. Erituvchi aylanuvchi evaporatatorda chiqariladi. Modda bilan quruq sorbent ustunga quyiladi.
6. Sorbent qatlamini yuvib yubormaslik uchun moddani ustun devorlari bo'ylab ustunga (suyuqlik yoki eritmada) qo'llang. Muhim! Moddaning qanchalik tekis qo'llanilsa, uning ajralishi shunchalik yaxshi bo'ladi.
7. Moddani qo'llaganingizdan so'ng, kolonna ustidagi sorbentning yuqori qatlamini paxta yoki filtr qog'ozi bilan yopish mumkin, shunda elyuent qo'shilganda sorbent qatlami yuvilib ketmaydi. Muhim! Sorbent qatlami qanchalik silliq bo'lsa, moddalarning ajralishi shunchalik yaxshi bo'ladi.
8. Bosim ostida elutsiya. Asos sifatida, ko'p hollarda elutsiya atmosfera bosimida amalga oshiriladi. Elutsiya tezligi qanchalik tez bo'lsa, ajralish shunchalik yomon bo'ladi. Biroq, nozik taneli sorbentlar qo'llanilganda, jarayonning tezligi juda past bo'lganligi sababli, ortiqcha bosimda elutsiya ajralmas hisoblanadi. Bunday hollarda xromatografik ustunlar joylashtiriladi va vakuum nasosiga ulanadi (Shott filtrida flesh-xromatografiya uchun eng mos keladi) yoki puflagich (B) bilan bosim o'tkaziladigan Bunsen kolbalari (A) qo'llaniladi.
9. Muhim! Xromatografiya paytida sorbent qatlami hech qachon qurib ketmasligi kerak, aks holda u yorilishi mumkin, bu esa ajratish quvvatining pasayishiga olib keladi.
10. Modda ishlatiladigan elyuentda eruvchan bo'lishi kerak, aks holda u ustunda kristallanadi, bu ajralishni buzadi. Agar kristallanish sodir bo'lsa, siz:
1. eluentni hosil bo'lgan moddani erituvchiga almashtiring;
2. hosil bo'lgan moddani erituvchi eluentga qutbga yaqin erituvchi qo'shing;
3. sorbent qatlamini eluentning qaynash nuqtasidan past haroratgacha biroz qizdiring.
4. hech narsa qilmang, ehtimol, modda asta-sekin katta miqdorda elimintida eriydi.