O’zbekiston respublikasining soliq kodeksi I bo’lim. Umumiy qoidalar

264-modda. Transportda tashishni amalga oshirish 
chog’ida soliq bazasini aniqlashning o’ziga xos xususiyatlari 
 
Yo’lovchilarni, bagajni, yuklarni yoki pochtani temir yo’l, avtomobil, havo 
yoki daryo transportida tashishlar amalga oshirilgan taqdirda, soliq bazasi soliqni 
qo’shmagan holdagi tashish qiymati sifatida aniqlanadi. 
Imtiyozli tariflar bo’yicha yo’l hujjatlari realizatsiya qilinganda soliq bazasi 
ushbu imtiyozli tariflardan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi. 
Safar boshlanguniga qadar xaridorlarga ishlatilmagan yo’l hujjatlari uchun 
pullar qaytarilgan taqdirda, qaytarilishi lozim bo’lgan summaga soliqning hamma 
summasi kiritiladi. 
Safar tugatilganligi sababli yo’l davomida yo’lovchilarga yo’l hujjatlari 
qaytarilgan taqdirda, qaytarilishi lozim bo’lgan summaga yo’lovchilar yurishi kerak 
bo’lgan qolgan masofaga tegishli miqdordagi soliq summasi kiritiladi. Bunday holda 
soliq bazasini aniqlashda yo’lovchilarga haqiqatda qaytarilgan summalar hisobga 
olinmaydi. 

---

257 
265-modda. Muddatli bitimlar bo’yicha tovarlar 
(xizmatlar) realizatsiya qilingan taqdirda soliq bazasini 
aniqlashning o’ziga xos xususiyatlari 
 
Muddatli bitim deganda shartnomada belgilangan muddat tugagach bevosita 
ushbu shartnomada ko’rsatilgan narx bo’yicha tovarlar etkazib berilishini (xizmatlar 
ko’rsatilishini) taqozo etadigan bitim tushuniladi. 
Muddatli bitimlar bo’yicha tovarlar (xizmatlar) realizatsiya qilingan taqdirda, 
soliq bazasi ushbu tovarlarning (xizmatlarning) bevosita shartnomada ko’rsatilgan, 
biroq realizatsiya qilingan sanadagi bozor narxlaridan kelib chiqqan holda 
hisoblangan qiymatdan past bo’lmagan qiymati sifatida aniqlanadi. 
Uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan hosila moliyaviy vositalar 
realizatsiya qilinganda, soliq bazasi asos aktivining bevosita shartnomada 
(kontraktda) ko’rsatilgan, biroq realizatsiya qilingan sanadagi bozor narxlaridan 
kelib chiqqan holda hisoblangan qiymatdan past bo’lmagan qiymati sifatida 
aniqlanadi.
Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan va asos aktiv etkazib berilishini 
nazarda tutuvchi hosila moliyaviy vositalarning bazis aktivi realizatsiya qilinganda, 
soliq bazasi, agar ushbu moddaning beshinchi qismida boshqacha qoida nazarda 
tutilmagan bo’lsa, asos aktivni realizatsiya qilish amalga oshirilishi kerak bo’lgan 
hamda ushbu hosila moliyaviy vositani sertifikatlashtirishning birjada tasdiqlangan 
shartlariga muvofiq belgilangan qiymat sifatida aniqlanadi. 
Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan va asos aktiv etkazib berilishini 
nazarda tutuvchi optsion kontraktlarning asos aktivi realizatsiya qilingan taqdirda, 
soliq bazasi ushbu asos aktivning realizatsiyasi amalga oshirilishi kerak bo’lgan va 
hosila moliyaviy vositani sertifikatlashtirishning birjada tasdiqlangan shartlariga 
muvofiq belgilangan qiymat sifatida, biroq realizatsiya qilish sanasidagi bozor 
narxlaridan kelib chiqqan holda hisoblanganidan past bo’lmagan qiymatda 
aniqlanadi. 
Ushbu bo’limni qo’llash maqsadlarida optsion kontrakt (optsion) deganda bir 
taraf (optsion xaridori) boshqa tarafdan (optsion sotuvchisidan) oldindan 
belgilangan narx bo’yicha asos aktivning muayyan sonini sotib olish («koll» 
optsioni) yoki sotish («put» optsioni) huquqini oladigan bitim tushuniladi. 
Ushbu moddaning ikkinchi – beshinchi qismlarini qo’llash maqsadlarida 
tovarning, xizmatning yoki asos aktivning narxi aktsiyalarni hisobga olgan holda 
(aktsiz to’lanadigan tovarlar uchun) va soliqni hisobga olmasdan aniqlanadi. 
Bunda tovarlarning, xizmatlarning yoki asos aktivning bozor qiymati ushbu 
Kodeksning VI bo’limiga muvofiq, ularni realizatsiya qilish sanasi esa ushbu 
Kodeksning 254-moddasiga muvofiq aniqlanadi. 
Ushbu bo’limni qo’llash maqsadlarida uyushgan bozorda muomalada bo’lgan 
hosila moliyaviy vositani sertifikatlashtirish deganda hosila moliyaviy vositaning 
shartlarini belgilovchi birja hujjati tushuniladi. 

---

258