O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi

Ikkinchidan, inson aqli, uning ma’naviy dunyosi atrof dunyoni va o’z faoliyatini estetik baholashda, uyg’unlik va go’zallikni tushunishda ko’rinadi. Bu san’at va madaniyatni turli xil shakllarida o’z aksini topadi. Keng ma’noda madaniyat inson faoliyatining barcha natijalari, jumladan fan va mehnat natijalarini qamrab oladi. Estetik, intuitive va ilmiy mantiqqa qiyinchilik bilan sig’adigan borliqni bilish turli san’atlarning asosida yotadi. Estetik his-tuyg’ular diniy an’analar va xalq bayramlarini amalga oshirishda muhim rol o’ynaydi. Insonning dunyosini, uning hayotini boyitadi, barkamollik tabiatda barcha tirik mavjudotga xos xususiyatdir. Gullarni, qushlarni pat-qanotlarining boy ranglarini esga olish yetarli. Bu borada inson aql-zakovati go’zallikni estetik his qilish, uni baholash va unga erishishga abadiy intiladi.
Uchinchidan, inson tafakkurining yetik qoidalari axloq normalarining tizimida o’z aksini topadi. Odamlar o’ziga o’xshash kishilar bilan albatta, ma’lum bir, ancha murakkab bo’lgan o’ziga xos yurish-turish qoidalari asosida munosabatda bo’ladi. Instiktlar va shartli reflekslar hasharot-hayvonlarning u yoki bu turiga tirik qolishga, o’z naslini davom ettirishga (chumolilar, asalarilar to’dasi, bo’rilar va maymunlar galalariga xos xususiyat) imkon beradi. Lekin faqat insongagina o’z-o’zini shaxs sifatida anglash-o’ziga o’xshashlardan o’zini ajratish, o’ziga xos xususiyatlar, o’zini qadrlash va o’zini qurshab turganlar oldidagi ma’suliyat berilgan, qaysiki ular ham shu qoidalarga rioya qilishlari lozim, aks holda o’zaro muloqot mumkin bo’lmaydi. Axloqiy qoidalar odamlarning munosabatlarini tartibga soladi va boshqaradi.
Har bir odam shaxs sifatida o’zini anglash yo’lini bosib o’tadi, axloq normalari, oila va jamiyatda o’zini tutish qoidalariga, o’zaro yordam normalariga o’rganadi. Bu qoidalar besh ming yil muqaddam qoida normalari va ularni qo’llab-quvvatlash, ularga rioya qilishni tashkil etish uchun maxsus muassasa-davlatni yuzaga keltirdi. Inson aql-zakovatining boshqa ko’pgina mahsullari kabi bu kashfiyot ham jamiyatni bir qismi qo’llarida turib, birlamchi xususiyat, boshchilikka da’vo qilib ko’pchilik odamlarni yurish-turishlari qoidalarini majbur qilib qo’ydi.