O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

2) sifat+ot shaklida: sofdil, oq ko`ngil, olijanob.
3) son+ot shaklida: uchburchak, besh xonali.
4) ot+ fe`l shaklida: tinchliksevar, erksevar.
5) ravish +fe`l shaklida: ertapishar, kechpishar.
Bir umumiy belgi asosida ikki sifatning teng bog`lanishidan hosil bo`ldan sifatlar juft sifat deyiladi. Juft sifatlar quyidagicha hosil bo`ladi:
1. Ma`nodosh yoki ma`nosi bir-biriga yaqin bolgan sifatlarning birikuvidan: tinch-totuv, egri-bugri, qing`ir- qiyshiq.
2. Qarama -qarshi ma`noli sifatlarning birikuvidan : yaxshi-yomon, katta-kichik, uzun-qisqa.

SIFATLARDA MODAL SHAKLLAR

Sifatlarda darajalardan tashqari belgining ortiq yoki kamlik ma`nolari ham ifodalanadi. Bu xilda belgi ifodalanishida muayyan belgi boshqa predmet belgisiga qiyoslanmaydi.Bunday shakllar sifatlarning modal shakllari deyiladi.

Sifatning modal shakllariga qiyidagilar kiradi:
a) belgining kuchaytiruv shakli, b) belgining kamlik shakli,
d) belgining noaniqlik shakli, e) belgining ko`plik sh akli.
1. Belgining kuchaytiruv shakl belgini ortiq darajada ekanligini ifodalaydi. Belgining ortiqligi quyidagicha hosil bo`ladi:
a) oddiy daraja sifatlarning birinchi bog`ini olinib, sifatning to`liq shaklidan oldin keltirish bilan: qip-qizil, sap-sariq, ko`m-ko`k, dum-dumaloq.
b) oddiy darajadagi, sifatlarni takrorlash bilan: uzundan -uzun, ochiqdan-ochiq, to`ppa-to`g`ri.
d) oddiy darajadagi sifatlardan oldin belgini kuchaytiruvchi so`zlarni keltirish bilan: o`ta pastkash, g`irt yolg`on, liq to`la, tim qora.
Belgining kuchaytiruv shakli sintaktik usul bilan hosil bo`ladi.
2. Belgining kamlik shakli asosan rang bildiruvchi sifatlarda mavjud bo`lib, bunda belgining odatdagidan kamligi ifodalanadi. Belginng kamligi morfologik usul bilan hosil bo`ladi.
Belgining kamligi rang bildiruvchi sifatlarga -sh, -ish, -mtir, -imtr, g`imtir qoshimchalarini qo`shish bilan hosil bo`ladi: ko`kish, ko`kimtir, sarg`imtir, qizg`imtir.
3 . Belgining noaniqlik shakl sifatlarning juftlashishi asosida vujudga keladi. Ayrim tovush o`zgarishi asosida juftlashgan sifatlar noaniq belgini hosil qiladi: g`adir -budir, chala-chula.
4. Belgining ko`pligi sifatlarni takrorlash orqali ham hosil bo`ladi: uzun-uzun, katta-katta, og`ir - og`ir.
Sifatlarda -gina (-kina- qina) qoshimchasini qo`shish orqali ham sifatlarning modal shakli hosil bo`ladi: yaxshigina uy, o`g`rigina bola (“Mening o`g`rigina bolam”G`.G`.) G`uzardagi samovarda g`aribgina bo`lib o`tirgan ekan.(S.A.) Sifatlarning otlashishi. Sifatlarning gapda ot bajaradigan vazifani bajarib, otning so`rog`ini olib kelishi sifatlarning otlashishi deyiladi. Otlashgan sifatlar o`zining asl mohiyatini, yani predmet belgisini ifodalash xususiyatini yo`qotadi.
Otlashgan sifatlar gapda ega: Yaxshi eydi oshini, Yomon eydi boshini(Maqol.),qaratqichli aniqlovchi: kechalari uxlamay, shu yolg`izimning umrini uzun qil, deb yig`lab chiqadi. (S.A.) to`ldiruvchi: yaxshini yaxshi deydilar.(Maqol.) vazifalarida keladi.
Sifatlar tuzilishiga ko`ra sodda: yaxshi, keng, chiroyli, bilimli, zukko; qo`shma: rahmdil, shifobaxsh, oq ko`ngil, sof dil, shirin so`z, och sariq; juft: katta-kichik, oq-qora, uzoq -yaqin oq bo`ladi.

TAKRORLASH UCHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR

1. Sifatlar belgi sifatida nimalarni bildiradi?

2. Sifatning o`ziga xos morfologik belgilari nimalardan iborat?
3. Sifatning ma`no jihatidan qanday turlari mavjud?
4. Sifatlar gapda qanday vazilarni bajaradi?
5. Sifat darajalari nima? Sifatlarda qanday darajalar bor?
6. Sifatlar qanday usullar bilan yasaladi?
7. Sifatning qanday modal shakllari bor?