O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

ALIFBO

Aa	Bb	Db	Ee	Ff
Aa	Bb	Db	Ee	Ff
Gg	Hh	Ii	Jj	Kk
Gg	Hh	Ii	Jj	Kk
Ll	Mm	Nn	Oo	Pp
Ll	Mm	Nn	Oo	Pp
Qq	Rr	Ss	Tt	Uu
Qq	Rr	Ss	Tt	Uu
Vv	Xx	Yy	Zz	O o`
Vv	Xx	Yy	Zz	O o`
G`g`	Shsh	Chch	Ngng
G`g`	Shsh	Chch	Ngng

40 s. Orfografiya- grekcha ”to`g`ri” va “yozaman” tushunchalarini anglatadi. To`g`i yozuv haqidagi qoidalar to`plami orfografiya deyiladi.
Umuman olganda orfografiya adabiy tilning yozuv shakli bilan aloqador bo`lib, u to`g`ri yozish qoidalarini o`rganuvchi ta`limotdir. Insonning hayotida to`g`ri yozish va to`g`ri so`zlashi katta ahamiyatga ega. O`zbek imlosi va uning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat.
1. Morfologik yozuv. Bu tamoyilga ko`ra tildagi qo`shimchalar va morfemalar og`zaki nutqdagi aytilishga qarab emas, balki aslicha yoki qabul qilingan qoidalarning biriga ko`ra yoziladi.
Masalan, 1) oftob, shitob, kitob, aylab, gulob kabi bir qator so`zlar oxiridagi b undoshi p tarzida talaffuz qilinsa ham, asliga mivofiq b yoziladi;
2) obod, gulband, dilband, shod, xursand kabi so`zlar oxiridagi d undoshni t sifatida aytilsa ham d yozuladi;
3) seshamba, shanba, chorshanba, aylanma, dumbul,sunbul kabi birqator so`zlar seshanmmi, shammi, chorshami, aylamma, dummul, summul aytilsa ham aslicha yoziladi:
4) uch, to`rt sonlariga- ala qo`shimchasi qo`shilganda uchchala, to`rttala tarzida aytiladi; ammo asliga muvofiq ch va bir t bilan yoziladi. Misollar: maktabga, savod, orenburg kabilar.
Hozirgi o`zbek imlosida morfolofik tamoyil asosiy va etakchi hisoblanib, yozuvda muhim o`rin tutadi.
2. Fonetik yozuv. So`z va so`z tarkibidagi qo`shimchalarning talaffuziga ko`ra yozilishi (yozilishi) fonetin tamoyil deyiladi;
Masalan, 1) ong so`ziga fe`l yasovchi la qo`shimchasini qoshish bilan yasalgan so`z ongla tarzida emas, balki angla deb aytiladi va shunday yoziladi;
2) to`qi, o`qi, tani kabi fe`l shakllariga -v qo`shilsa, to`quv, o`quv, tanuv safatida aytiladi va shunday yoziladi;
3) q, k, undoshlari bilan tugagan bir qator so`zlarga egalik qo`shimchasi qo`shilganda -q, k tovushlari g`, g tarzida aytiladi va shunday yoziladi: toychog`im (toychoq + im ) bilagim(bilak-im) tilagim (tilak + im), so`rog`im(so`roq + im);
4) burun, qorun, o`rin, ko`ngil, singil, bo`g`iz, o`g`iz kabi so`zlarga egalik qo`shimchalari qo`shilganda, ikkinchi bo`f`indagi i va u unlisi talaffuzda ham, yozuvda ham tushib qoladi: burun+ burni, qorin+ i = qorni, o`rin+ i - o`rini, ko`ngil + i = ko`ngil, singil + i = singli, bo`g`iz + i = bo`g``zi, o`g`iz + i = og`zi va boshqalar.
3. Tarixiy -an`anaviy yozuv.Bu tamoyilga ko`ra, boshqa tillardan ozlashgan so`zlar hozir ham o`tmishdagi shakliga muvofiq va mansub bo`lgan tildagi shaklini o`zbek imlosida saqlagan holda yoziladi. Masalan,
1) direlktor,iliktir, redaktor, projektur tarzida o`zbek tilida talaffuz qilinuvchi so`zlar direktor, elektr, redaktor, projektor tarzida aslicha yoziladi. Bundan tashqari o`zbek adabiy tilning qadimdan mavjud bo`lgan ayrim an`analari ham hozirgi she`riyat tilida saqlanib qolgan .
Masalan: 1) hozirgi tilmiz va shevalarimizda maqsad ma`nosini bildiruvchi - gani shakli o`rnida-gali, -q`ali,-qali,- kali shakllari saqlanib qolgan: Oydek yuzingni ko`rgali keldim, shirin labingdan so`zgali keldim (Qo`shiq);
2) hozirgi-kelasi zamon sifatdoshini yasovchi - -(ar) ning ur shakli ham mumtoz adabiyot tilida ishlatilgan.Bu shakl ba`zan hozirgi yozuvda ham o`z holicha qo`llanadi: O`zbekiston deya atalur uni sevib el tilga olur. (H. O.)
Qilib to`y so`ng bo`lurmiz birga doim,
Seni ko`p ko`rmasin menga xudoyim.
(Navoiy dramasidan)
3) -mi yuklamasi o`zbek tilida ba`zan -mu tarzida ham ishlatilishini ko`ramiz: Qora qoshing oy yuzingda hilol emasmu.(A. Po`lat.)