O’zbekiston respublikasin oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo uleg’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti mikrobiologiya va biotexnologiya kafedrasi mikrobiologiya va virusologiya fani mavzu

Kapsula
Salmonella
typhimurium

Qanday qilib bakteriyalar xo’jayin himoya tizimidan o’tadi?

• Hujayra devoiri komponentllari – ba’zi bakteriyalar hujayra devoir tarkibida bakteriyaning virulentligini ta’minlaydigan komponentlar uchraydi. Masalan, Streptococcus pyogenes hujayra devoir tarkibida issiqqa va kislotalarga chidamli bo’lgan M oqsillarni sintez qilinadi. Bu oqsillar hujayra devorlarida va pililarida uchraydi. Bu bakteriyaning xo’jayin epiteliyalhujayralariga bog’lanishiga va oqqon tanachalari tomonidan fagasitozga uchrashiga qarshi vosita bo’laoladi. Bu oqsil bakteriyaga ho’jayin hujayrasi bilan bog’lanishiga yordam beradi.
• Opa oqsilari ham shular jumlasidandir.

Qanday qilib bakteriyalar xo’jayin himoya tizimidan o’tadi?

• Bakteriyalogik fermentlar – xo’jayin hujayra mexanizmidan o’tishda ekzofermentlarning roli juda muhim. Bu fermentlar ximoya vazifasini bajaruvchi kimyoviy moddalarni yoki immun hujayralarining ba’zi qsimlarini parchalash orqali xo’jayin organizmlar ximoya funksiyasidan o’tishi mumkin.
• Koagulazalar – qondagi fibrinogenni fibringa aylantiruvchi fermentlardir. Fibrinlar esa bakteriyalarning fakotsitoziga sabab bo’lishi mummkin. Staphylococcus avlodi vakillari membranasida sintezlanadi.
• Bakteriyal kinazalar (fibrinolizin) – bu fermentlar ham fibrinni parchalaydi. Staphylococcus avlodi bakteriyalari tomonidan sintez qilinadi.
• Gyaluronidaza – streptakoklar tomonidan sintez qilinadi. Gyaluron kislotasini gidrolizlaydi.
• Kollagenazalar- kollagen oqsilini gidrolizlaydi. Gazli gangrenaning rivojlanishiga sabab bo’luvchi ba’zi Clostridium avlodi vakillari tomonidan sintezlanadi.
• IgA proteazalar - N. gonorrhoeae va N. meningitides kabi bakteriyalar tomonidan sintezlanadi.

Antigenlik variatsiyasi – ba’zi bakteriyalar o’zlarining yuzasidagi antigenlik xuxusiyatini namoyon qiladigan qsimlarini o’zgartiradi va natijada unga nizbatan chiqqan antitanalar tanimay qolishiga olib keladi. Masalan, N. gonorrhoeae da Opa-oqsilini kodlovchi bir qancha genlar nushasi mavjud.

• Antigenlik variatsiyasi – ba’zi bakteriyalar o’zlarining yuzasidagi antigenlik xuxusiyatini namoyon qiladigan qsimlarini o’zgartiradi va natijada unga nizbatan chiqqan antitanalar tanimay qolishiga olib keladi. Masalan, N. gonorrhoeae da Opa-oqsilini kodlovchi bir qancha genlar nushasi mavjud.