|
2-topshiriq. Tosh-tush, tosh-tol; bot-tot, bot-but; qol-qil, qol-qot juftliklarida so’z ma‘nolarini farqlashda qatnashayotgan fonemalarni aniqlang va sharhlang.
Namuna:tosh-tush so’zlarida ma‘no farqlashda ishtirok etayotgan fonemalar “o” va “u” fonemalaridir. Tosh-tol so’zlarida esa “sh” va “l” undosh fonemalari bu vazifani bajargan.
3-topshiriq. Jadvalda berilgan so’zlarni namuna asosida tahlil eting.
So’zlar
|
Tovush soni
|
Harf soni
|
Unli tovush
|
Jarangli undosh
|
Jarangsiz undosh
|
Bo’ғin soni
|
Urg’uli bo’g’in
|
paxtakor
|
8
|
8
|
2
|
1
|
4
|
3
|
-kor
|
ma‘rifat
|
|
|
|
|
|
|
|
saodat
|
|
|
|
|
|
|
|
ta‘rif
|
|
|
|
|
|
|
|
mutaxassis
|
|
|
|
|
|
|
|
muqaddas
|
|
|
|
|
|
|
|
Yozuv
|
5
|
5
|
2
|
3
|
|
2
|
-zuv
|
4-topshiriq. 1-ish. ...it, ...ut, ...ot oldiga bir undosh qo’shib yangi so’zlar hosil qiling.
Namuna: bit, dit, tit, zit, yit, kit, sit ...
2-ish. Hosil bo’lgan so’zlarning ma‘nodoshi va uyadoshlarini toping.Ular ma‘nosining o’zaro o’xshash va farqli tomonlarini sharhlashga harakat qiling.
Namuna: bit – qon so’rib yashovchi parazit hasharot ...
3-ish. So’zlarga yasovchi qo’shimchalar qo’shib yangi so’zlar hosil qiling.
Namuna: bit-liq, dit-li, but-la, sut-li, tot-li, qot-ma ...
4-ish. Hosil bo’lgan yasama so’zlar ishtirokida so’z birikmalari tuzing.
Namuna: ditli o’quvchi, sutli ovqat, totli qaymo, qotma ayol ...
5-topshiriq. Fonetikaga oid qiziqarli grammatik o’yinni bajarish natijasida hosil bo’ladigan mashhur maqolni toping.
D
|
z
|
b
|
n
|
о
|
q
|
а
|
r
|
y
|
i
|
g’
|
n
|
i
|
Z
|
а
|
l
|
о
|
u
|
r
|
о
|
u
|
b
|
а
|
g
|
q
|
d
|
O’
|
о
|
t
|
о
|
i
|
r
|
о
|
а
|
а
|
n
|
а
|
r
|
т
|
D
|
d
|
y
|
i
|
b
|
l
|
b
|
u
|
r
|
а
|
u
|
r
|
|
Unli va undosh fonemalar
1-topshiriq. 1-ish. So’zlarning lug’aviy ma‘nosini farqlashda xizmat qilayotgan fonemalarni izohlang: qor-qur-qo’r-qir; sor-sur-so’r-sir-ser; ko’r-kur-kir-kar-kor-ker; tol-to’l-til-tul.
Namuna: qor-qur-qor-qir tovushdosh so’zlar qatorida o, u, o’, i unlilari so’zlarning lug’aviy ma‘nosini farqlash uchun xizmat qilgan. Ularning boshqa-boshqa so’z ekanligi lug’aviy ma‘nosidan sezilib turibdi. Masalan, qor – oқ zarrali yog’in turi, qur – davra, maydon; qurmoq fe‘li o’zagi.
2-ish. Tovushdosh so’zlarning har biri qaysi so’z turkumiga kirishini aniqlang.
Namuna: qor - ot, turdosh ot, aniq ot, narsa nomi; ur – fe‘l, harakat fe‘li, buyruq mayli...
3-ish. Tovushdosh so’zlar ishtirokida so’z birikmalari hosil qiling.
Namuna: oppoq qor, uy qurmoq, qo’rda pishirmoq, qirda o’ynamoq....
4-ish. So’z birikmalari ishtirokida gaplar tuzing.
Namuna:Qishda hamma yoqni oppoqqor qoplaydi. Biz akam uchun yangi uyqurdik.
Fonetik tahlil
1-topshiriq. 1-ish. Kollej, litsey so’zlarini fonetik tahlil qiling.
Namuna:
K – undosh,jarangsiz, portlovchi, til orqa.
O – unli, lablangan, keng.
L – undosh, jarangli, sirg’aluvchi, til oldi.
L – undosh, jarangli, sirg’aluvchi, til oldi.
E – unli, lablanmagan, o’rta keng.
J – undosh, jarangli, sirg’aluvchi, til oldi.
So’z ichida so’z o’yini
1-topshiriq.1-ish. Muallim, kitob, daftar so’zlari tarkibidagi tovushlar ishtirokida yangi so’zlar hosil qiling.
Namuna:
malla mil
mulla mum
ulamo mim
alla ila
Alim MUALLIM ula
illam al
umum im
ilm il
Ali ul
2-ish. Hosil qilingan yangi so’zlar tarkibidan tovushdosh so’zlarni ajratib yozing.
Namuna: mulla-malla, ila-ula, al-im-il, mum-mim ...
So’zlar zinapoyasi o’yini
1-topshiriq. 1-ish. Bosh va oxirgi harflarning bir xilligi asosida so’zlar zinapoyasini hosil qiling.
Namuna:ol el oz or ish
ola ela roz nor qish
olam elat aroz anor oqish
olim elati taroz қanor qoqish
olima elatim daroz kanor boqish
2-ish. Har bir so’zning lug’aviy ma‘nosini sharhlang.
Namuna: ol – biror narsani olishga buyruq, ola – ikki xil (oq-qora) rangning qorishmasi, olam – dunyo, borliq, olim –o’qimishli, ilmli kishi, olima – o’qimishli, ilmli ayol; xotin-qizlar ismi.
3-ish. Zinapoyadagi so’zlar ishtirokida so’z birikmasi va gaplar tuzing.
Namuna: olmani olmoq, olmani yemoq; ola sigir, rangin olam, taniqli olim,tilshunos olima ...
17-MAVZU
|
Ona tilini o’rgatishning lingvistik asoslari.
|
(4 soat amaliy)
1.1. Ma’ruzani olib borish modeli
Mashg’ulot shakli
|
Axborotli tinglovchilar soni – 25 ta
|
Ma’ruza rejasi
|
Fonetika va grafika asoslarini o’rgatish usuliyati.
Fonetika bilimining ahamiyati.
So’zning tovush va harf tarkibi haqidagi boshlang’ich tasavvurini shakllantirish.
Tovushlar va harflar, unli va undosh, ularning yozuvda ifodalanishi.
Bo’g’in.
O’quvchilarda grammatika va so’z yasalishiga oid tushunchalarni shakllantirishning metodik asoslari.
|
O’quv mashg’ulotining maqsadi. Fan bo’yicha umumiy tushuncha berish.
|
Pedagogik vazifalar:
|
o’quv faoliyati natijalari:
|
Fanning o’rni, ahamiyati va mohiyatini tushuntirish.
|
Fanning o’rni, ahamiyati va mohiyatini tushuntirib bera oladilar.
|
Fan haqida umumiy tushuncha berish.
|
Fan haqida umumiy tushunchasini aytib bera oladilar.
|
Fanning rivojlanishi va muammolarini tushuntirish.
|
Fanning rivojlanishi va muammolarini tushuntirib bera oladilar.
|
O’qitish vositalari
|
O’UM, ma’ruza matni, kompyuter slaydlari, doska
|
O’qitish usullari
|
ma’ruza, blis-so’rov, Nima uchun texnikasi, aqliy xujum
|
O’qitish shakllari
|
frontal, kollektiv ish
|
O’qitish sharoiti
|
kompyuter, proyektor
|
Monitoring va baholash
|
og’zaki savollar, blis-so’rov
|
Ma’ruza mashg’ulotini olib borish texnologiyasi
Ish bosqichlari
|
O’qituvchi faoliyatining mazmuni
|
Tinglovchi
faoliyatining mazmuni
| |
1-bosqich.
Mavzuga
kirish
(20 min)
|
O’quv mashg’uloti mavzusi, 4 savollarni va o’quv faoliyati natijalarini aytadi.
Baholash mezonlari
Nima uchun usulida mavzu bo’yicha ma’lum bo’lgan tushunchalarni faollashtiradi. Nima uchun usuli natijasiga ko’ra tinglovchilarning nimalarda adashishlari, xato qilishlari mumkinligining tashxizini amalga oshiradi.
1.3. Mavzuni jonlashtirish uchun savollar beradi.
|
Tinglaydilar.
Tinglaydilar.
| |
2 -bosqich.
Asosiy bo’lim
(50 min)
|
2.1.1 Savol yuzasidan qisqa ma’ruza qiladi.
2.2.Ma’ruza rejasining hamma savollari bo’yicha tushuncha beradi.
Ma’ruzada berilgan savollar yuzasidan umumlashtiruvchi xulosa beradi.
2.3.Tayanch iboralarga qaytiladi. tinglovchilar ishtirokida ular yana bir bor takrorlanadi.
|
Tinglaydilar.
Tinglaydilar.
UMKga qaraydilar
UMKga qaraydilar
Har bir tayanch tushuncha va iboralarni muhokama qiladilar.
| |
3- bosqich.
Yakunlovchi
(10 min)
|
Mashg’ulot bo’yicha yakunlovchi xulosalar qiladi. Mavzu bo’yicha olingan bilimlarni qayerda ishlatish mumkinligi ma’lum qiladi.
3.2.Mavzu bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish uchun adabiyotlar ro’yxatini beradi.
3.3.Keyingi mazvu bo’yicha tayyorlanib kelish uchun savollar beradi.
|
Savollar beradilar.
UMKga qaraydilar.
UMKga qaraydilar.
|
“Нима учун?” чизмасини тузиш қоидалари
1. Айлана ёки тўғри тўртбурчак шакллардан фойдаланишни ўзингиз танлайсиз.
2. Чизманинг кўринишини - мулоҳазалар занжиринитўғри чизиқлими, тўғри чизиқли эмаслигини ўзингиз танлайсиз.
3. Йўналиш кўрсаткичлари сизнинг қидирувларингизни: дастлабки ҳолатдан изланишгача бўлган йўналишингизни белгилайди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
