O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy viloyat xalq ta’limi boshqarmasi navoiy shahar xalq ta’limi muassasalari faoliyatini metodik ta’minlash va tashkil etish bo’limi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI
NAVOIY VILOYAT XALQ TA’LIMI BOSHQARMASI
NAVOIY SHAHAR XALQ TA’LIMI MUASSASALARI
FAOLIYATINI METODIK TA’MINLASH VA
TASHKIL ETISH BO’LIMI
Navoiy shahar 2-umumiy o’rta ta’lim maktabi
tarix fani o’qituvchi Abdulayeva O.S.ning
“Birinchi jahon urushi va Turkiston”
mavzusidagi bir soatlik ochiq dars
ISHLANMASI
Navoiy-2014 yil.
Sana:03.04.2014-yil.
Sinf:5-“A”.
Fan:Tarix.
Mavzu:Birinchi jahon urushi va Turkiston.
Darsning maqsadi: A) o’quvchilarga birinchi jahon urushi va Turkiston
haqida batafsil ma’lumot berish;
B)o’quvchilarni Vatanga muhabbat, tinchliksevarlik
ruhida tarbiyalash;
D)o’quvchilarni nutq so’zlash qobilyatlarini shakllantirish.
Darsning turi:yangi bilimlarni o’zlashtirish;
Darsning metodi:og’zaki,suhbat,savol-javob;
Darsning vositasi:darslik, xarita, tarqatma materiallar.
Darsning borishi: 1. Tashkiliy qism:yangiliklarni so’rash. 5-daqiqa.
2.O’tilgan mavzuni takrorlash. 10-daqiqa.
3.Yangi mavzuni tushuntirish. 15-daqiqa.
4.Mavzuni mustahkamlash. 10-daqiqa.
5.O’quvchilarni baholash. 3-daqiqa.
6.Uyga vazifa berish. 2-daqiqa.
Darsning bayoni.O’tilgan mavzuni takrorlash:
1.Birinchi jahon urushi kelib chiqishiga sababchi bo’lgan davlatlar guruhlari.
2.Urushning boshlangan va tugagan yillari.
3.Urushning Germanya va ittifoqchilari uchun oqibatlari.
4.Urushning dunyo xalqlariga keltirgan fojealari.
Yangi mavzuning asosiy tushuncha va atamalari: Jevachi, Mardikor, 1916 yil,Nikolay II.
Darsning rejasi:
1.Birinchi jahon urushining Turkistonga tasiri.
2.Qo’zg’olonning boshlanishi.
3.Jizzax qo’zg’oloni.
4.Qo’zg’olonning yengilish sabablari va ahamyati.

O’qituvchi o’tilgan mavzu yuzasidan o’quvchilar tomonidan tuzib kelingan boshqotirmalar,”Marra tomon olg’a”degan usul bo’yicha savollardan tashkil topgan o’yinlarni amalga oshiradi.Sinf guruhlarga bo’linadi va mavzu bo’yicha o’quvchilar tomonidan uyda tuzib kelingan bir guruhning savollari boshqa guruhga beriladi.

Bilim cho’qqilarini zabt etish uchun marra sari olg’a!

Izoh:Aylachiqqan o’quvchilar birin-ketin savolga javob beradi,javob berolmagan yolda qoladi,javob beradigan o’quvchi marra tomon ketaveradi.
na,yoki to’rtburchak, uchburchak ichiga savol yoziladi,guruhlardan

Birinchi jahon urushi Vatanimiz Turkistonni ham chetlab o’tgani yo’q. Turkiston birinchi jahon urushi arafasida Rossiyaning mustamlakasi edi.Turkiston hududida urush harakatlari olib borilmagan.Biroq urush yillarida mustamlakachi podsho Rossiyasining Turkiston mahalliy aholisiga o’tkazayotgan zulmi yanada kuchayda. Podsho Rossiyasi mahalliy aholini mudofa inshootlari, temir yo’llar qurish kabi ishlarga safarbar etish rejasini ishlab chiqqan.
1916- yilda Nikolay II farmoniga ko’ra 19 yoshdan 43 yoshgacha bo’lgan erkak aholi mardikorlikka safarbar qilingan.Natijada ko’plab oilalar o’z boquvchisidan ajralib qolganlar.Qishloq xo’jaligi esa inqirozga yuz tuta boshlagan.Mardikorlikka asosan kambag’allarning yubirilishi ham xalq qo’zg’oloniga sabab bo’lgan. Bu esa xalqni keskin noroziligiga sabab bo’ldi. Toshkentda qo’zg’olon ko’tarildi.Bu qo’zg’olon qatnashchilari Beshyog’ochdagi politsiya mahkamasi oldida to’planganlar.Qo’zg’olonning faol ishtirokchisi Rizvonbibi Ahmadjonova podsho amaldorlariga qarata:”Bizni o’ldirsanglar ham o’g’illarimizni bermaymiz”,-deb barilla aytgan. Bu qo’zg’olon shavqatsizlarcha bostirildi.
Mardikorlikka olish to’g’risidagi farmonidan norozilik ayniqsa, Jizzaxda keskin tus olgan va milliy- ozodlik qo’zg’loniga aylanib ketdi.Jizzaxdan jami 11 mihg kishi mardikorlikka jo’natilishi kerak edi. Qo’zg’olonga Nazirxo’ja Abdusalomov va Abdurahmon jevadiylar rahbarlik qilganlar.
Kuchlar mutlaqo noting bo’lgan jangda qo’zg’lonchilar mag’lubiyatga uchragan.Qo’zg’olonchilar va ularning rahbarlari ayovsiz jazolangan.Qo’zg’olon ko’targan qishloqlarga o’t qo’yganlar. Uylar yondirilgan. Hatto qo’zg’olonchilarning oila a’zolariga ham shavqat qilinmagan.Bu qo’zg’olon ham shafqatsizlarcha bostirilgan.
Qo’zg’olonchilar mustamlakachilarga qarshi kurashda hech qanday tajribaga ega bo’lmaganlar. Lekin ular noting bo’lgan jangda ko’rsatgan jasoratlari bilan vatanimiz tarixida o’chmas nom qoldirdilar.
1916 – yilgi milliy- ozodlik harakati podsho Rossiyasi hukumatini qattiq sarosimaga solib qo’ydi, uning Turkistondagi kuch qudratini zaiflashtirdi.Turkistondan jami 120 mingdan ortiq kishi safarbar etildi.Ular Rossiyaning turli burchaklarida ochlikdan, xo’rlikdan mislsiz azob chekkanlan.
Qo’zg’olon Vatandoshlarimizning o’z haq-huquqlari uchun har qanday halatda ham kurasha olishi mumkinligini isbotladi. Mustamlakachi hukumatga ozodlik va mustaqillik uchun kurash tuyg’ulari hech qachon so’nmasligini yana bir bor ko’rsatib qo’ydi.