O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti

O‟z  fikrini o‟zgartirmaslik xatosi 

         Ta‟lim  beruvchi  o‟zining  birinchi  fikrini  o‟zgartirishni  xoxlamasligi  tufayli, 

o‟z  nazoratining  natijalarini  o‟zgartirishsiz    qoldiradi.  Bir  marta  sodir  bo‟lgan 

voqea tufatli ta‟lim beruvchida biror ta‟lim oluvchi to‟g‟risida qolgan ijobiy yoki 

salbiy taassurot , keyinchalik bu ta‟lim oluvchining shaxsiyatiga oid barcha boshqa 

xususiyatlariga e‟tibor bermasligiga olib keladi. 

Yoqtirmaslik xatosi  

  Biror  ta‟lim  oluvchining  yoqtirmasligi  yoki  unga  nisbatan  salbiy  fikrda  bo‟lishi 

tufayli ta‟lim beruvchi ta‟lim oluvchiga yomon baho qo‟yadi. Bu xato “hayrixoxlik 

xatosining “ aksidir. 

       Ta‟lim  beruvchining  baholashdagi  xatoliklarini  oldini  olish  uchun 

quyidagilarga amal qilish kerak: 

 

- 

Baholash mezonlarini aniq ishlab chiqish va ularni to‟g‟ri tanlash . 

- 

Baholashdan  oldin  ta‟lim  oluvchilar  bilan  talabalar  va  baholash 

mezonlarini muxokama qilish. 

- 

Nazorat varaqasini ishlab chiqish  

- 

Baholovchining bir emas, balki ikkita bo‟lishi  

- 

Baholash usullarini to‟g‟ri tanlash  

---

- 

Baho mezonlariga muofiq qo‟yilgach , ta‟lim oluvchilarga ma‟lum qilish. 

     -   Baholash topshiriqlarini va ularga javoblarni imkon borichi             yozma 

ravishda o‟tkazish va rasmiylashtirish. 

- 

Ta‟lim  beruvchi  ta‟lim      oluvchi  bilan  birgalikda  olingan  baholarning 

natijalarini va yo‟l qo‟yilgan xatolarini muxokama qilish xamda sababini 

aniqlash 

- 

Xatolarni tuzatish chorasini belgilab olish. 

 

                                                     Xulosa: 

         

Olimlarning ta‟kidlashicha, demokratlashgan ta‟lim tizimida yuzaki (formal) 

nazorat bo‟lmasligi lozim, Didaktik nazorat ta‟limning o‟ziga hos metodi sifatida 

aniq  ifodalangan  ta‟lim  beruvchi,  rivojlantiruvchi  xususiyatga  ega  bo‟lishi  o‟z-

o‟zini  nazorat  qilish  bilan  birlashishi,  eng  avvalo,  ta‟lim  oluvchining  o‟zi  uchun 

zarur  va  foydali  bo‟lishi  lozim.Ta‟lim  vazifasi  o‟quvchilarning  bilimini 

tekshirishda  aniq  ko‟rinadi.  Yangi  mavzuni  mustahkamlash  jarayonida  yoki  uy 

vazifalarini tekshirishda o‟quvchilarning o‟tilgan mavzuni takrorlashga, ular uchun 

tushunarsiz  bo‟lgan  ma‟lumotlarni  bilish  olishlariga  imkon  tug‟iladi.  Chunki 

guruhdagi  boshqa  o‟quvchilar  javob  berayotgan  o‟quvchining  fikrlarini  diqqat 

bilan  tinglashadi  va  avval  egallangan  bilimlarni  mustahkamlab,  qo‟shimcha 

ma‟lumotlar bilan boyitishadi. O‟rtoqlarining javoblariga qo‟shimcha qilishga yoki 

topilmay  qolgan  savollarga  javob  berishga  shaylanish  orqali  o‟rganilgan  mavzuni 

aniqlashtirishga harakat qiladi. Nazoratning tarbiyaviy ahamiyati shundan iboratki, 

o‟quvchilar  tekshirishga  tayyor  bo‟lish  uchun  darslarni  o‟z  vaqtida 

tayyorlaydilar,bo‟sh  vaqtlaridan  unumli  foydavlanishga  harakat  qiladilar, 

intizomga o‟rganadilar. 

Shuningdek,  tekshirish  va  baholash  o‟quvchining  o‟z  bilimlari  va  qobiliyatlarini 

o‟zi  mustaqil  aniqlashiga  ham  yordam  beradi.  O‟zidagi  kamchiliklarni  ko‟ra 

olishga  va  uni  tugatish  yo‟llarini  izlashga  ko‟maklashadi.  Lekin  o‟quvchining 

bilimini  baholashda  o‟qituvchi  nohaqlikka  yo‟l  qo‟ysa,  o‟quvchi  bilan  o‟qituvchi 

o‟rtasida ziddiyat kelib chiqadi. Uy vazifalarining esa haddan ziyod ko‟p bo‟lishi 

ham o‟quvchilarning yuzaki dars tayyorlashiga olib keladi.

    

 

Eng  asosiysi  o‟zlashtirishni  hisobga  olish  shaxsning  ijobiy  fazilatlarini 

shakllantirish,  yaxshi  o‟qishga  xohish  uyg‟otish,  o‟quv  ishlariga  vijdonan 

yondashish,  javob  berishga  tayyorlanishda  mustaqil  bo‟lish  hamda  bilish 

faoliyatini chuqurlashtirishga yo‟naltirilmog‟i lozim.

   

Agar nazoratning o‟qitish va tarbiyalash vazifalari to‟g‟ri amalga oshirilsa, 

shaxsning  tafakkurini  rivojlantirish  hamda  his-tuyg‟ulari  va  axloqiy  sifatlarini 

---

tarbiyalashga imkon tug‟uladi. Bu o‟z-o‟zidan nazoratning rivojlantiruvchi vazifasi 

sanaladi. 

        O‟quvchi  va  talabalarning  bilimini  ,  aqliy  kamolotlarini  nazorat  qilish  va 

baholash  davlat  miqyosida  muhim  ahamiyatga  egadir.Shu  bilan  birga  nazorat  va 

baholash  jarayoni  o‟quvchi  shaxsini  rivojlantirishga  va  tarbiyalashga  ta‟sir 

ko‟rsatadi.